Als je studieschuld de rest van je leven bepaalt
Geld: voor alle studenten een dingetje. Toch zeker de laatste jaren met het onzinnige leenstelsel en het gedoe rond de basisbeurs, de krappe en dus dure woningmarkt en de recente, gierende inflatie. Voor studenten van de voormalige Antillen is het echter een extra hobbel, met veel grotere consequenties.
Lenen en terugbetalen: het is en was een groot onderwerp onder studenten. Het lenen was het probleem niet, het terugbetalen wel. En al helemaal voor de studenten afkomstig van de Caribische eilanden van het koninkrijk der Nederlanden. Op die eilanden lopen in totaal zo'n 10.000 studenten (bijna 70 procent van het totaal) rond die niet alleen een studieschuld hebben, maar ook een betalingsachterstand. Hun schuld bedraagt gemiddeld tussen de 24.000 en 30.000 euro. Onder Nederlandse (oud-)studenten heeft zo'n zestien procent een betalingsachterstand van gemiddeld 2.300 euro.
Hoe dat komt? We doen een poging om het uit te leggen. Omdat we in deze serie toch vooral Curaçao als uitgangspunt hebben genomen (de meeste studenten uit het Caribische deel van het koninkrijk komen daar ook vandaan), nemen we nu ook dat als voorbeeld van hoe een beurs en/of lening voor studenten van dat eiland is ingericht.
Allereerst is er de mogelijkheid om in Nederland te gaan studeren. Dan vallen deze studenten onder hetzelfde regime als jongeren die in Nederland zijn geboren en getogen: de basisbeurs van DUO. Mochten ze echter kiezen voor een studie op Curaçao of in de regio (daaronder vallen ook de VS en Canada), dan kunnen zij een basisbeurs en een basislening afsluiten bij SSC, Stichting Studiefinanciering Curaçao.
Leg de twee mogelijkheden naast elkaar, vergelijk de kosten – die uiteraard nogal verschillen per studie en land van studie – en in de meeste gevallen is het voordeliger om in Nederland te gaan studeren. Maar wel met grote gevolgen. Vooral, zo leert de praktijk, na het studeren: als het op aflossen van de schulden aankomt. Zie kader onder dit verhaal.
Geen studentenhuis
Want het gaat niet alleen om de beurs. Vervolgens komen er andere problemen om de hoek kijken. Aan de uitgavenkant wijkt het beeld bij deze studenten namelijk ook af. Zo kiezen veel studenten afkomstig uit het Caribische deel van het Koninkrijk der Nederlanden (voorheen de Antillen) niet voor een klassieke kamer in een studentenhuis, maar voor een zelfstandige ‘woonunit’. En dat kost uiteraard meer.
En het is niet alleen de huisvesting. Studenten die hier net zijn ‘geland’ schrikken vaak ook van de hoge prijzen. Dat het leven hier duur is, wat het trouwens op de eilanden zeker relatief aan het inkomen ook is, en dat de studenten dus moeten opletten hoe ze hun geld uitgeven, waar ze hun boodschappen doen, dat ze niet vergeten uit te checken in het openbaar vervoer: een hele reeks financiële zorgen komt bovenop de druk die zij al hebben en in vorige afleveringen van deze serie zijn belicht.
“We proberen ze daar wel op voor te bereiden door hen daar algemene informatie over te geven”, zegt Marelly Daal-Fraaij van dr. Albert Schweitzer havo/vwo in Willemstad. “En wie meegaat op studiereis naar Nederland wordt per viertal in een huisje ondergebracht en daar moeten ze zelf alles doen. Dus ook koken en boodschappen doen, waar ze per leerling 20 euro per week voor krijgen. Over het algemeen gaat dat redelijk goed.”
Maar hoe het de oud-leerlingen afgaat die hier inmiddels al studeren, daar heeft zij minder zicht op. “Wat er na hun vertrek naar Nederland gebeurt, daar horen we weinig van. En ik heb ook niet de tijd om al die leerlingen te monitoren. Als ik er al eens eentje spreek of tegenkom, dan zeggen ze dat het goed gaat. Maar als niet okay is, dan zullen ze je dat niet vertellen.”
Sky high
En vaak gaat het, financieel althans, ook helemaal niet zo goed. “Studieschulden? O, die zijn sky high”, zegt Celeste Cardoze, decaan aan het Radulphus College. “Omdat vrijwel iedereen langer over de studie doet dan vooraf gedacht, ook omdat ze vaak switchen.”
“En dan zijn de huurprijzen in Nederland heel hoog, moeten ze een bijbaantje zoeken om rond te komen en is het einde van het verhaal vaak dat ze uiteindelijk in Nederland blijven en niet terugkeren. Omdat ze een vriendje of vriendinnetje krijgen. Maar minstens zo vaak omdat ze hun studieschuld moeten afbetalen. En dat is niet te doen met een baan hier.”
Salaris
Dat heeft alles te maken met wat je gemiddeld op de eilanden kan verdienen en wat je in Nederland kunt verdienen. Ter verduidelijking: het gemiddelde bruto jaarsalaris op respectievelijk Curaçao, Sint Maarten en Aruba - de drie grootste eilanden - bedraagt respectievelijk 16.000 euro, 20.000 euro en 11.000 euro. Of wellicht ook verhelderend: het minimumloon in Nederland is ruim twee keer zo hoog als dat van Aruba.
Vergelijk dat eens met het gemiddelde salaris dat een hbo'er in Nederland kan opstrijken en dat al gauw rond de 45.000 euro bruto uitkomt. Het betreft hier gemiddelde salarissen, dus voor starters op de arbeidsmarkt is dat overal een stuk lager. Maar voor het verschil tussen daar en hier maakt dat niets uit.
Zegt ook Pamela Kroon-ter Haar van het Maria Immaculata Lyceum. “Wie naar Nederland gaat voor een studie keert vaak nooit meer voorgoed terug. Het verschil in arbeidsvoorwaarden, de levensstandaard; het is gewoon echt te groot geworden. Daar komt bij dat ze liever eerst in Nederland werkervaring opdoen en daarmee ook hun studieschuld afbetalen. Als ze dan al terugkomen, is dat vrijwel altijd vanwege de familie.”
De mogelijkheden voor leningen en beurzen voor Caribische studenten zijn legio. Maar het is ook een wirwar aan verschillende regelingen en voorwaarden, die op geen enkel eiland van de voormalige Antillen hetzelfde is, met uitzondering van de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba), die immers nog ‘gewoon Nederlands’ zijn.
Op Curaçao bestaat de beurs uit een basisfinanciering van 40 procent, ruim 700 euro per jaar, die niet terugbetaald hoeft te worden mits binnen 10 jaar een diploma wordt gehaald. Daarnaast is er een lening mogelijk van 60 procent van de kosten, waarover rente moet worden betaald, maar dit alles is wel afhankelijk van de studiebestemming. Zo wordt een studie in de VS slechts deels gefinancierd. Er is ook een stimuleringsbeurs voor wie in de regio gaat studeren, maar voorwaarde is wel dat de student terugkeert naar Curaçao om daar minimaal twee jaar te gaan werken.
Op de andere eilanden zijn soortgelijke regelingen. Arubanen hebben bij een wo- of hbo-opleiding recht op een startpakket van 7.600 euro. En woon je op Sint Maarten dan kun je een lening afsluiten van 3.000 euro voor eerstejaars en 600 euro voor daarop volgende jaren. Maar alleen als het om een studie gaat in een vakgebied waar de overheid van dat eiland prioriteit aan geeft. De overheid van dit eiland helpt studenten wel actief bij de terugbetaling van studieschulden. De BES-eilanden geven een prestatiebeurs van ruim 2.300 euro - een gift mits binnen 10 jaar een diploma is gehaald - en een aanvullende lening van twee maal dat bedrag.
Informeren
Waar het vaak misgaat, is dat al deze studenten zichzelf onvoldoende hebben laten informeren over de financiële gevolgen van beurzen en leningen, dat zij vaak ook een beurs of lening op het eigen eiland én bij DUO aanvragen en dat de regels onduidelijk of onoverzichtelijk zijn, waardoor zij ten onrechte tegen extra kosten aanlopen.
Dat is nog los van het feit dat meer dan de helft van al deze studenten studievertraging oploopt, al dan niet omdat zij (ruim een derde) met een studie zijn gestopt. Meer dan tien procent ervaart geldproblemen tijdens de studie en bijna een op de vijf geeft aan studievertraging op te hebben gelopen, omdat zij het te druk hadden met werken naast hun studie.
Gevolg van dit alles: negen op de tien studenten heeft een of meerdere vaak maximale leningen uitstaan, twee derde van hen is nog niet begonnen met terugbetalen. En van alle (oud-)studenten heeft maar een half (!) procent alles terugbetaald. Terugbetalen blijkt een groot probleem. Een op de drie in Nederland wonende (oud-)studenten geeft aan dat aflossen heel moeilijk is, van degenen die zijn teruggekeerd naar de Cariben geldt dit zelfs voor twee op de drie.
Aparte positie
Wat ook niet helpt: Nederlandse instanties, van de overheid tot zorgverzekeraars en alles ertussenin, hielden in het verleden weinig of geen rekening met de aparte positie van deze studenten, die weliswaar een Nederlands paspoort hebben, maar fiscaal vaak niet als Nederlander werden beschouwd. Terwijl lonen veel lager en levenskosten op de eilanden relatief veel hoger zijn dan in Nederland.
Zo was het een probleem dat DUO bij de draagkrachtmeting voor terugbetalingen van schulden geen rekening houdt met die lokale omstandigheden. Mede omdat oud-studenten die meting niet actief aanvroegen en het koppelen van fiscale gegevens met autoriteiten op de eilanden problematisch is. Ook het hele circus aan toeslagen dat Nederland kent, is voor de meeste studenten een ondoorgrondelijke brei. Met als gevolg dat ze geen toeslagen aanvragen of, en vaak onnodig, dat wel doen, maar die jaren later moeten terugbetalen. Enzovoorts, enzovoorts.
Inmiddels zijn, mede door dit rapport van de Nationale Ombudsman en de gesprekken die daarop volgden, al die problemen wel in kaart gebracht. Deels zijn ze opgelost of wordt er naar een oplossing gezocht. Deels ook niet, zoals met de zorgverzekering voor studenten die hier drie jaar of minder studeerden. Ondertussen staat met name veel oud-studenten, die met studieschulden tot soms wel 60.000 euro kampen (daar koop je bijna een huis voor op de eilanden) het water al een tijdje aan de lippen.
Foto boven: een niet alledaags beeld in Nederland. Een scholier duwt met zachte hand een groene leguaan het schoolplein af. Het wegwerken van studieschulden blijkt heel wat lastiger.
Lees ook:
# aflevering 1: De moeizame reis van de Antilliaanse student
# aflevering 2: De koude douche die de overgang naar Nederland is
# aflevering 3: De taal als enorm struikelblok
# aflevering 4: Moeilijk kiezen: een studie op 8.000 kilometer van huis
# aflevering 5: Als je studieschuld de rest van je leven bepaalt
Volgende week: ‘Wonen jullie in een hutje?’