Intelligente technologie in het onderwijs: gevaar of kans?

Toetsen automatisch laten nakijken en leren via virtual reality. Docenten en studenten doen er hun voordeel mee. Maar de Onderwijsraad waarschuwt voor ‘verschraling’ van het onderwijs.

Intelligente technologie is bezig met een opmars in het onderwijs. Administratief kan er al veel. Zo wordt er bijvoorbeeld dankbaar gebruik gemaakt van het studentenvolgsysteem en nakijksoftware. Ook doet virtual reality als onderwijsmethode voorzichtig haar intrede. Maar verschraling ligt op de loer, aldus een recent onderzoek van de Onderwijsraad.

In het rapport Inzet van intelligente technologie staat dat technologie het onderwijs kan verrijken, maar het onderwijs ook kan verschralen. Intelligente technologie kan volgens de onderzoekers leiden tot eenzijdig onderwijs en aantasting van autonomie van leerlingen en studenten en leraren en docenten.

Interactiever en socialer
Dat zit zo: enerzijds kan met deze nieuwe manier van lesgeven en leren beter rekening worden gehouden met verschillen tussen leerlingen en studenten. Het leren kan ook levensechter, interactiever, socialer en zelfstandiger worden.

Anderzijds kan de inzet van intelligente technologie leiden tot gebrek aan persoonlijk contact en sociale interactie, ontmoediging van eigen initiatief, tot ongewenste vormen van surveillance en controle, stereotypering, uitsluiting en discriminatie, aldus het rapport.

Docent en student centraal
Janienke Sturm, lector bij Fontys Mens en Technologie, onderkent de gevaren én de kansen. Ook binnen Fontys ziet zij dat intelligente technologie steeds meer voet aan de grond krijgt in werkprocessen en het onderwijsaanbod. 

Om verschraling van het onderwijs te voorkomen, pleit Sturm ervoor om docenten en studenten vanaf het begin te betrekken bij de ontwikkeling van en keuze voor intelligente technologie in het onderwijs.

“Op dit moment liggen initiatief, besluitvorming en invoering vaak bij diensten die deze technologie niet zelf gebruiken, zoals IT en management en bestuur. Terwijl docenten en studenten veel beter weten waar zij behoefte aan hebben. Laat ze meedenken. Technologie is niet het doel, maar een middel.”

Virtual reality
Binnen het lectoraat Mens en Technologie wordt hard gewerkt aan oplossingen om onderwijs en werkveld te ondersteunen met intelligente technologie. Daarbij zijn naast onderzoekers en het werkveld, ook studenten en docenten betrokken. Mensgericht ontwerpen, noemt Sturm dit.

“Zo onderzoeken we de mogelijkheid om studenten sociale vaardigheden aan te leren met virtual reality. Ook ontwikkelen we technologie dat maatwerk levert aan studenten, zodat ze op hun eigen tempo kunnen studeren.”

Inspirerende colleges
Toch vermoedt Sturm nog een ander gevaar. “Niet iedereen staat open voor het gebruik van intelligente technologie of kan er goed mee omgaan. Dat geldt zowel voor docenten als studenten. Goede informatievoorziening en ondersteuning vanuit de Fontysdiensten en -instituten, kan dan helpen. Het lectoraat verzorgt zelf ook inspiratiecolleges en gastlessen.” [Marieke Verbiesen]