Corona: voeren we de dialoog wel genoeg bij Fontys?
De coronacrisis polariseert de hele samenleving, het hoger onderwijs is daar geen uitzondering op. Doet Fontys genoeg om die polarisatie binnen de eigen instelling tegen te gaan?
Wel of niet vaccineren, QR-codes, 1G, 2G of 3G, een lockdown, booster of niet: de discussie hierover verhardt steeds meer. De kunst is om met elkaar in verbinding te blijven en met zoveel mogelijk belangen en meningen rekening te houden. Dat valt niet mee.
Ook bij Fontys niet. Het beleid van de hogeschool is erop gericht de deuren open te houden voor fysiek onderwijs, omdat het onderwijs en het belang van elke student op de eerste plaats dient te staan. Tegelijkertijd kan niemand om het gezondheidsvraagstuk heen: het moet wel voor iedereen veilig (genoeg) blijven.
Het Outbreak Management Team, zo meldt de NOS, heeft het kabinet geadviseerd om al het onderwijs, ook het hbo, open te houden.
Eerder adviseerde het OMT al basis- en voortgezet onderwijs open te houden ondanks de toenemende besmettingen, vanwege 'het toenemende wetenschappelijk bewijs voor schade aan de ontwikkeling van kinderen als zij sociale schoolcontacten en onderwijs ontberen'.
Morgen komt het kabinet met nieuwe maatregelen om de rap toenemende coronabesmettingen in te dammen.
Een groep kritische, verontruste Fontys-medewerkers verzocht het bestuur om net als afgelopen zomer een gesprek te hebben over hoe Fontys met de coronamaatregelen omgaat. Dat gesprek vindt morgen (vrijdag) plaats, zij het niet met het bestuur maar met twee leden van het centrale crisisteam, onder wie directeur P&O Frans Möhring.
Het gaat hierbij niet om de overgrote middenmoot die je binnen Fontys niet vaak hoort: die vaart min of meer op wat overheden, deskundigen en bestuur en medezeggenschap hierin besluiten.
De groep die morgen in gesprek gaat, laat wel overduidelijk van zich horen: ze hebben weinig tot niets op met alle maatregelen. Zo blijkt wel uit hun vele reacties die zij plaatsen onder corona-gerelateerde artikelen bij Bron. Sommige vragen en kritiek gaan niet zozeer over de inhoud van de discussie, als wel om de vraag óf er wel discussie is. En waar wordt die dan gevoerd?
In deze longread probeert Bron het antwoord daarop te vinden: wordt er binnen de instelling voldoende en op de juiste plaatsen gediscussieerd en wordt daarover op de goede manier gecommuniceerd?
Actievoerder
Elle van den Goorbergh is een ‘vaste’ reageerder op coronaberichtgeving bij Bron. Afgelopen voorjaar was zij een van de criticasters in een artikel van Bron over de corona-aanpak binnen Fontys.
Zij was een van degenen die hierover deze zomer een gesprek had met bestuursvoorzitter Joep Houterman. En morgen is zij ook een van de deelnemers aan het gesprek met leden van het centrale crisisteam.
Als medewerker bij de Lerarenopleiding in Tilburg steekt zij haar mening nergens onder stoelen of banken: geen vaccinatieplicht, geen coronapas, geen beperkende maatregelen voor het onderwijs. En ging daarin naar eigen zeggen volgens de directie ook te ver: zij werd teruggefloten en gedreigd met een schorsing nadat zij allerlei knipsels had opgehangen bij Fontys.
Nu heeft zij met anderen de groep ‘Fontys Verbonden Professionals’ opgericht. (zie reactie onder dit artikel). De groep zegt te staan ‘voor inclusiviteit, integriteit en verbondenheid’. En: ‘We streven naar Fontys als plaats waar íedereen zich veilig en gerespecteerd voelt; waar de vrije wil van ieder individu wordt geëerbiedigd; waar goed onderwijs, studentenwelzijn en welbevinden van medewerkers voorop staat.’
Is dit niet een verklaring die grotendeels van iedereen binnen Fontys had kunnen komen, inclusief bestuur?
“Misschien is die verklaring iets te lief. Nou ja, zo’n tekst was misschien ook anders geweest als ik er alleen over was gegaan. Maar dat is niet zo. Het is niet meer drie gekke vrouwen, we hebben inmiddels al 54 leden uit elf instituten.”
Maar toch, waarom dit initiatief? “We hebben bij Fontys een bastion aan kennis. Maar Fontys volgt de overheid, is telkens de boodschap. De overheid volgen? Maar de overheid zijn wij zelf. Waarom klakkeloos iets volgen als het ook anders kan? Daar wordt geen interne discussie over gevoerd, hoogstens onder de bestuurders zelf. Daarmee verlies je ook het vertrouwen in zo’n bestuur.”
Er treedt verharding op, geeft zij ook zelf aan. “Maar goed, ik ben zelf ook niet zo van de softe lijn. Ik kan niet zoveel met overleggen waarin dan wordt gezegd: ja, je hebt gelijk of ja, we hebben je gehoord maar we doen toch wat we al van plan waren.”
Geen discussie
Van den Goorbergh vindt een bondgenoot in Gerard Drosterij, als docent eveneens werkzaam bij de FLOT. Ook hij vindt dat er geen open discussie wordt gevoerd. “Het bestuur heeft daar geen behoefte aan, denk ik.”
“Dit bestuur loopt voor de troepen uit als het om de uitvoering van door de overheid opgelegde maatregelen gaat. Dat is het tegenovergestelde van wat je in een open onderwijsinstelling wilt. Er zou eerst nagedacht en gepraat moeten worden voordat je maatregelen doorvoert.”
Vorig jaar schreef hij Houterman hierover al een brief. “Het stuit me echt tegen de borst dat er in anderhalf jaar tijd nauwelijks discussie is geweest op een breed Fontys-niveau.”
“Dat geldt ook voor studentenwelzijn. Organiseer wandelingen, schrijf een prijsvraag uit. Doe iets. In plaats daarvan worden eerstejaars op hun allereerste onderwijsdag geconfronteerd met coronacoaches. Dat zou ik dus nooit zo gedaan hebben.”
Zelf organiseerde hij colleges in een kerk in Tilburg. Dat zelf initiatief nemen, dat is wat hij ook van onderwijsbestuurders wenst.
“Ik besef dat het een hele stap is om als bestuurder iets anders te doen dan wat er van bovenaf gevraagd wordt. Maar hoeveel bestuurders heb je in coronatijd die stap zien maken? Er wordt alleen maar gevolgd. Stel je dan in elk geval kwetsbaar op en durf een dialoog aan te gaan: dan zal het respect en begrip ook groter zijn.”
Dat geldt niet alleen bestuurders, zo voegt Drosterij eraan toe. “Dit is zeker niet alleen richting Houterman bedoeld. Als ik heel eerlijk ben, vind ik dat er ook onder collega’s veel te weinig ophef is geweest. Er wordt te weinig over gesproken. Natuurlijk is je eigen veiligheid belangrijk, maar die moet je ook afwegen tegen je professionaliteit en verantwoordelijkheid als docent.”
Voorbeeldfunctie
Martin Ederveen is docent bij FHICT en stuurde een opinieartikel naar Bron. De kern van zijn verhaal: een hogeschoolgemeenschap moet niet blindelings andermans waarheid accepteren maar een kritisch onderzoekende en professionele houding hebben. “We leren onze studenten kritisch te zijn en van ons wordt het goede voorbeeld verwacht.”
Ook hij wijst erop dat met name de dialoog ontbreekt. En dat daardoor Fontys in zijn ogen een te volgzame rol vervult. “Begrijp me goed: ik ben niet iemand die zijn mening wil doordrukken. En ik wil ook geen polarisatie. Juist dat zie ik wel steeds meer gebeuren en dat maakt me verdrietig. We zijn bij Fontys toch slimmer dan dat?”
“Iedereen zoekt houvast en zekerheid. Ook dan moet je nog naar een ander durven luisteren, andermans redenering durven te volgen. Maar ik zie hoogstens een discussie onder bestuurders.”
De angst regeert, zo ziet Ederveen het. “En ja, als je twee jaar lang bang gemaakt wordt, heb je dan ook nog wel een eigen mening? Want het verstand gaat op de loop als de angst het overneemt. Een grote meerderheid ziet niet meer wat hier werkelijk gebeurt, dat fundamentele waardes worden aangetast.”
Het onderlinge gesprek verstomt daardoor, zo meent hij. “Als ik bij het koffieapparaat op het werk dit soort onderwerpen aanroer, zie je de schrik in de ogen van je collega’s. Je wordt meteen afgeserveerd.”
Ederveen benadrukt nog eens dat het hem er niet om gaat zijn gelijk te halen. “Wat ik wil is dat we er als Fontys-gemeenschap hardop over nadenken. Dat we op zijn minst een dialoog blijven hebben.”
Medezeggenschap
Er wordt door deze drie Fontys-medewerkers dus nadrukkelijk geklaagd over het gebrek aan dialoog en inspraak. De vraag is in hoeverre zij zelf aangeklopt hebben bij de inspraakorganen die daar juist voor zijn: de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) en de MR’s van de afzonderlijke instituten (IMR).
Dat blijkt maar deels het geval. “Ik bestook onze IMR-voorzitter met corona-gerelateerde zaken voor op de agenda. Maar daar kreeg ik vaak te horen dat ik probeerde hen voor mijn karretje te spannen”, zegt Van den Goorbergh.
“En ja, ik geef toe dat ik de CMR ook had kunnen en moeten benaderen. Maar een van de leden van Fontys Verbonden Professionals zit in de CMR, dus ik kan nu bij haar aankloppen.”
Drosterij is niet in gesprek geweest met de MR van zijn instituut. En wat de CMR betreft, dat is wel een punt: “Ik erken dat ik die ook kunnen benaderen, daar had ik inderdaad achteraan kunnen gaan.”
Ederveen deed als lid van de opleidingscommissie van FHITC concrete voorstellen en had ook met de IMR overleg. Maar er kwam niets uit. “Dat frustreert mij enorm. De CMR heb ik inderdaad nooit benaderd, en dat is wel een weg die ik ook had kunnen bewandelen.”
Weinig zichtbaar
De Centrale Medezeggenschapsraad dan. Krijgen zij veel telefoontjes en mailtjes van medewerkers of studenten over het coronabeleid binnen Fontys? Dat valt nogal mee. Voorzitter Gert-Jan Reus: “Telefoontjes hebben we niet gehad. Wel enkele tientallen mailtjes.”
De zorg over de polarisatie is er bij de CMR niet minder om. “De boel is al gepolariseerd. Dat geldt voor de hele maatschappij, waar een stukje onderling vertrouwen op dit moment ontbreekt en dat merk je ook op de werkvloer van Fontys.”
“Dat is afgelopen week ook wel besproken in het overleg tussen de voorzitters van alle MR’s. De polarisatie wordt erger. Elkaar nog kúnnen horen is inmiddels meer een wens dan werkelijkheid.”
Eigenlijk, zo stelt Reus, wordt vooral gemist dat mensen nog de hand naar elkaar uitreiken. “Dat mensen durven uit te spreken: geen drang, geen dwang. Dat is op dit moment toch wel het hoogste goed.”
De discussie over coronamaatregelen wordt zeker gevoerd binnen de IMR’s en de CMR, zegt Reus. De vraag is echter of dat voor iedereen merkbaar is. Want is met name de CMR niet te onzichtbaar, ook als het om corona gaat?
“We gaan discussie niet uit de weg. En iedereen moet gehoord kunnen worden en zich gehoord voelen. De CMR bestaat uit 22 leden. Die vertegenwoordigen heus alle meningen die er binnen Fontys zijn. Er is daarmee alleen niet één CMR-geluid, dus het is moeilijk om te zeggen met welk geluid de CMR dan naar buiten zou moet komen.”
Maar is juist dat niet waar het wellicht om gaat: dat die discussie achter gesloten deuren plaatsvindt? Hoe kunnen Fontys-medewerkers en –studenten dan weten wat er wordt besproken en of alle verschillende meningen ook bij de CMR voorbij komen?
“Dat is een punt. Uit die vraag trek ik graag een les. En laat ik dit podium dan ook meteen gebruiken om iedereen duidelijk te maken dat de discussie echt wel gevoerd wordt. En dat alle verschillende meningen en dus ook jouw geluid daar te horen zijn. We zullen nog eens goed gaan kijken naar hoe we dit beter communiceren naar de Fontys-gemeenschap.”
Taskforces en klankbordgroepen
Tot slot: het centrale crisisteam van Fontys. Vanwege de oplopende besmettingen is dat team weer opgeschaald. Ook zijn de eerdere klankbordgroepen (een voor medewerkers en een voor studenten) weer geactiveerd. En met de CMR is afgestemd dat waar nodig weer extra overleg en raadpleging plaatsvindt buiten de reguliere vergadercyclus, zoals dat ook voor de zomer al gebeurde.
Mascha Arts, lid van het crisisteam: “Juist nu zijn deze overleggen heel belangrijk. De overheid bereidt maatregelen voor die zorgen voor een complexe en ingewikkelde situatie binnen het hoger onderwijs.”
“Aspecten als toegankelijkheid van onderwijs, inclusie en veiligheid en gezondheid zijn allemaal van belang en even zwaarwegend. In de huidige situatie zorgt dit echter voor een trilemma.”
Eerder deze week gaven de Vereniging Hogescholen én het bestuur van Fontys al aan niets te zien in de invoering van een coronapas: praktisch onuitvoerbaar en schadelijk voor de toegankelijkheid van het onderwijs.
Niettemin is Fontys wel bezig met voorbereidingen voor wat het crisisteam een ‘bijna onmogelijke opdracht’ noemt. Alleen al het bekend maken van die voorbereiding leidde afgelopen week alweer tot heftige reacties.
Het is een van de redenen waarom, zoals eerder in dit artikel vermeld, morgen een afvaardiging van de groep ongeruste medewerkers met leden van het crisisteam een gesprek aangaat. Dat is al dialoog, in elk geval met deze medewerkers.
Over die polarisatie wil Arts alleen het volgende kwijt: “Er zijn nu drie werkgroepen aan de slag ter voorbereiding van mogelijke invoering van het coronatoegangsbewijs waarbij ook nadrukkelijk naar de dreigende tweedeling wordt meegewogen.” [Jan Ligthart]
Voor gezonde mensen met een normaal werkend immuunsysteem is vaccineren in deze situatie hetzelfde als schieten met een kanon op een mug, aangezien zij een te verwaarlozen kans hebben opgenomen te worden in het ziekenhuis. Daarnaast is er bewijs dat de mutaties juist door de gevaccineerden komen omdat het virus probeert een manier te vinden hun lichaam binnen te dringen, mondkapjes niet helpen en mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid vanwege nanodeeltjes die sommige mondkapjes bevatten en mogelijk kanker kunnen veroorzaken en zo'n beetje alle andere maatregelen tot nu toe (avondklok, lockdown etc.) zowat geen effect hebben gesorteerd. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de onderzoeken die een verminderde immuniteit als gevolg van vaccinatie laten zien en het vooruitzicht dat gevaccineerden waarschijnlijk iedere zes maanden een nieuwe prik moeten halen.
Voor gezonde, relatief jonge mensen, zoals verreweg de meeste studenten en een groot deel van onze medewerkers heeft vaccineren onvoldoende zin omdat hun immuunsysteem prima in staat is zich tegen het virus te beschermen terwijl het mogelijk zeer ernstige bijwerkingen heeft. Als gezond mens een vaccin nemen met mogelijk zeer ernstige bijwerkingen zoals myocarditis voor een virus met een overlevingskans voor alle mensen, gezond en ongezond, van ongeveer 99.85% is pure waanzin. Al deze mensen wegzetten als antivaxxers is veel te simplistisch en draagt bij aan een verdere polarisatie van onze samenleving.
Waarom zijn de reacties gevuld met opinies en argumenten? Is dat een afsluiter: " dit en dat en nu laat mij met rust"? Dat is een menselijke reactie, begrijpelijk. Je wilt jezelf ook ontladen.
Ik bepleit NIET dat mijn redenering klopt en pretendeer niet dat jouw mening klopt. Iedereen zit hier met een aannamen die meer of minder kloppen en door onderzoek op gegeven moment wel of niet te onderbouwen zijn. In natuur hebben wij maar een wet, dat is diversiteit: geen twee soorten zelfde. En dat is met een reden. Onderzoek gaat ook telkens vooruit en op geen gegeven moment snappen wij het geheel- anders was het onderzoek niet meer nodig geweest. Per definitie is dus kritisch denken (maak me niet uit in welke richting dan) gezond en brengt ons verder als geheel.
Wij als mens zijn niet slimmer dan de virus, wel sterker als wij samen denken over mogelijkheden, niet in sjablondenken vallen en innoveren (alsdus nieuwe uitproberen).
Het artikel neemt nogal wat stelling in met nogal wat waarde-oordeel en wil tegelijkertijd een dialoog (wat dan laat lijken dat de dialoog wel moet gaan over wat de stellingnemers belangrijk vinden). Neem als voorbeeld:
“als je twee jaar lang bang gemaakt wordt, heb je dan ook nog wel een eigen mening? Want het verstand gaat op de loop als de angst het overneemt. Een grote meerderheid ziet niet meer wat hier werkelijk gebeurt, dat fundamentele waardes worden aangetast.”
Ik ben niet voor uitsluiting en niet voor 2G. Ik ben voor gelijke maatregelen zolang de collectieve impact nog te groot is. Wél hoop ik dat iedereen nú wil bijdragen aan de strijd tegen onze collectieve vijand (dat zijn niet de angsthazen, niet de wappies, niet de overheid, maar dat virus) en dat betekent je ego belangen voor een deel tijdelijk ondergeschikt maken aan de collectieve belangen, zodat we daarna als SAMENleving door kunnen.
En nee, ik voel me ook totaal niet vertegenwoordigd door dit kabinet en het OMT. Maar ik weet dat ik mijn eigen gewenste gedrag niet bij anderen kan afdwingen als dat niet door onze overheid wordt gedaan (al wordt ik ongewenst wél regelmatig letterlijk geconfronteerd met andermans afwijkende gedrag in de Fontys gebouwen).
Dus als het niet een oproep tot overtuiging is, dan heb ik de toon toch erg verkeerd begrepen. Mijn oproep om samen oplossingen te zoeken zit hem toch in het vanuit ieders eigen kunnen proberen bij te dragen aan het collectieve belang.
Dus “dit en dat en laat me nu met rust” ;)
Zoals Janske hieronder erg treffend schrijft: vrijheid gaat altijd hand in hand met verantwoordelijkheid. Kan je die verantwoordelijkheid niet aan, dan wordt de vrijheid ook beteugeld.
welke waarden staan hier op het spel? Welke vrijheden worden beperkt?
Vrijheid is altijd verbonden met verantwoordelijkheid, vooral met verantwoordelijkheid voor de zwakkeren in een samenleving (ouderen, mensen met "onderliggend lijden").
Het klassieke schadebeginsel (lees er onze vriend John Stuart Mill nog maar eens op na) zegt dat de vrijheid van een mens slechts beperkt mag worden door één grens: schade aan de ander. En dat is precies wat op het spel staat.
Mensen die kwetsbaar zijn hebben niet de keuze zich teweer te stellen tegen z.g. "dwang en drang" vanuit de politiek, zoals deze groep "kritische medewerkers" dat doet. Zij zijn afhankelijk van de solidariteit en de zorgzaamheid die wij met zijn allen kunnen opbrengen, juist wanneer wij persoonlijk misschien weinig risico op een zwaar beloop van corona hebben.
Laat Fontys alsjeblieft niet zwichten voor een kleine maar zeer luidruchtige minderheid.
En laten wij graag er naar streven om met elkaar een oprechte en niet-gepolitiseerde dialoog te hebben over belangrijke uitdagingen in onze samenleving.
Google maar eens "Socratische dialoog", wie weet is dat een eye-opener...
Janske Hermens, Fontys International Business School, Venlo
Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, dat ben ik met je eens. Het verantwoordelijk willen (of verwachten te) maken voor een ander en daarbij één strategie als de juiste zien, daar komt voor mij het een en ander in de knoei.
Het is spannend om trouw te blijven aan jezelf als het lijkt alsof een grote meerderheid instemt met de eisen van de overheid en herhaalt wat ze anderen horen zeggen: het verhaal van de overheid. Het vraagt moed omdat je het risico lijkt te lopen om niet meer bij de groep te horen.
Wat er momenteel gebeurt is dat het vooral een luidruchtige minderheid is die nog blijft geloven in het overheidsverhaal waarbij de vaccinaties vanaf het begin al de enige strategie waren en we met eigen ogen de effectiviteit daarvan kunnen vaststellen. Ik ben bang voor de mensen die menen dat ze het recht hebben om de vrije wil van mensen te overrulen om hun eigen angst te kunnen reguleren en dat “je verantwoordelijkheid nemen” noemen.
Die luidruchtige minderheid waarover je spreekt, welke belangen hebben zij bij het zich blijven uitspreken verwacht jij? Wat maakt dat zij bereid zijn hun waarheid te blijven spreken, ook als ze bedreigd worden, gepest worden, uitsluiting dreigt... Welke motivatie zie jij daar voor? Vanuit welk perspectief kijken zij naar vrijheid?
Voor mezelf kan ik daarop antwoorden dat ik weet dat er tussen links en rechts, hoog en laag, altijd een grote groep is die het samen wil, elkaar als mens blijft zien, met respect voor ieders vrije wil, of dat nu wel of niet gevaccineerd zijn betekent.
Dat betekent momenteel wellicht je uitspreken tegen wat het geluid is wat we vanuit de overheid horen, omdat mensen buiten sluiten in gaat tegen hun waarden: liefde, respect, solidariteit. Omdat je niet met een half team je onderwijs kunt voortzetten, omdat je niet kunt aanzien dat je halve klas niet meer aanwezig is.
Een hele grote groep is moe: er hoeft niemand meer overtuigd te worden van wat het beste is, van wat wijsheid is, wat de juiste strategie is. We kunnen weer terug naar voelen met een mensenhart. Erkennen dat lijden bij het leven hoort, dat we het leven niet kunnen controleren en dat het mens zijn ons altijd zal blijven verbinden, hoe verschillend we ook zijn.
Daarom spreek ik me uit tegen mensen buiten sluiten en respecteer ik de persoonlijke keuzes die mensen maken in het omgaan met een virus en hun gezondheid.
Daarbij komt dat het in mijn ogen een egoïstische mening is! Onderzoek maar ook praktijkeravring toont namelijk aan dat ons collectieve gedrag er voor zorgt dat de maatschappij blijft worstelen met dit verdomde virus. Ik merk dat de voorgestelde 'dialoog' vooral vanuit het ego gevoerd wordt, terwijl de (voorzorgs)maatregelen vooral gericht zijn op het collectief, de maatschappij.
Als publieke instelling, betaald van publiek geld, vind ik dat we juist een gids zouden moeten zijn in die publieke, maatschappelijke verantwoordelijkheid. We zouden het juiste voorbeeld moeten geven dat we door afstand, mond-neus-maskers en andere doeltreffende maatregelen (bijvoorbeeld vaccineren) bijdragen aan het collectief ook al ben je van mening dat je ego daar geen voordeel van heeft of zelfs last van heeft.
Dit niet willen doen "omdat je niet bang bent", "er niet achter staat", "het middel erger dan de kwaal vind" is egoïstisch, want dit doen we niet voor onszelf, maar voor elkaar.
Jammer te zien dat een deel van onze collega's dit maatschappelijke belang moeilijk vinden. Daarbij zal ik nu maar niet uitwijden over het willen afwijken als onderwijsomgeving van wetten en regels, want waarom zouden we dat dan op een hoop andere vlakken niet ook doen? Dat wordt een glijdende schaal.
Voor elkaar, niet voor jezelf.
De problemen voor de langere termijn zijn niet alleen die andere variant, maar ook: hoe houden we ons onderwijs zo goed mogelijk in een situatie die nogal onstabiel is.
Corona gaat niet meer weg, we kunnen ons maar beter goed voorbereiden.