'Schud de angst van het afgestudeerd zijn van je af'

Bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg kwam ze binnen met een in het oog springende auditie op tapdansschoenen. Inmiddels bouwt de veelgeprezen Katja Heitmann aan een archief van vergeten bewegingen. “Ik volg mijn intuïtie. Als je vooraf te veel uitstippelt, ontdek je niks nieuws.” 

De in Hamburg geboren Heitmann (33) heeft hectische weken. Begin september won ze de Gieskes-Strijbis Podiumprijs 2020 voor makers die een grote bijdrage hebben geleverd aan de Nederlandse podiumkunsten. Rond Prinsjesdag werd een belangrijke subsidieaanvraag gehonoreerd en bovendien zit ze midden in de Tilburgse editie van haar project Motus Mori. 

Eigenzinnig 
Jury’s typeren haar choreografieën als ‘eigenzinnig’, ‘confronterend’ en ‘provocatief’. “Haha. Ja, eigenzinnig ben ik wel, en confronterend is voor een maker ook niet verkeerd. Maar ik neem zeker nooit als uitgangspunt om iets provocatiefs te doen, of eens een stel conventies aan te vallen. Ik pak dingen op die mij fascineren. Dat gaat intuïtief.” 

Heitmann groeit op, letterlijk tussen de dansers. “Stijldansers. Mijn ouders hadden een dansschool en als kind maakte ik daar mijn huiswerk.” Inmiddels heeft ze niet alleen de rigide danspassen van wals en foxtrot afgeschud, maar ook de spiegelvloer. Ze werkt graag in de openbare ruimte, waarbij ze het vaste stramien van podium en zittend publiek loslaat. “Ook dat ontstaat spontaan. Je ontwikkelt een vorm, een bewegingstaal, en zo kom je erachter dat jouw context minder in het bekende theaterplaatje past.” 

Bewegingsmuseum 
Sprekend voorbeeld daarvan is Motus Mori. “Daarmee staan we weliswaar in een theater, maar dan met een ‘bewegingsmuseum’ dat overdag geopend is.” De elf deelnemende dansers laten verdwijnende (menselijke) bewegingen zien - "Die verdwijnen al terwijl je ze maakt"- en vormen zo een tijdelijke expositie die het publiek kan bezoeken. Desgewenst kun je daarbij ook een ‘kinetisch portret’ van jezelf laten maken, dat wordt tentoongesteld en opgeborgen in Heitmanns bewegingsarchief. 

Het idee van het ‘opslaan’ van bewegingen is mede ingegeven door de dood van haar ouders. “Eigenlijk zijn er weinig spullen van hen over. Maar soms betrap ik mezelf erop dat ik een handgebaar imiteer dat mijn moeder vaak maakte. Of ik denk terug aan een typische houding van mijn vader. Zodoende ging ik verkennen hoe ik zulke beweginkjes kon bewaren.” 

Daarnaast is het project een aanklacht tegen een steeds anoniemer wordende samenleving. In Motus Mori probeert ze vooral ook op zoek te gaan naar de aandacht, de menselijke verbinding en intimiteit die onze samenleving vaak mist. 

Geen hokjes 
Haar eigenzinnigheid en lak aan conventies zie je niet alleen terug in haar werk, ook privé houdt ze niet van hokjes. “Toen ik nog op FHK zat, ging ik vaak naar De Carrousel, een lunchroom waar ‘gewone’ Tilburgers koffie drinken. De sfeer daar vond ik fijn, beter dan zo’n hippe studententent.” 

Ze ging er ook alleen heen, want haar medestudenten vonden het er raar. “Nu kijken mensen soms weer gek op omdat ik in een simpel volksbuurtje woon. Dat strookt dan niet helemaal met het kunstenwereldje waarin ik zit. Maar ik ben totaal niet iemand van ego of status. Bovendien praat ik met iedereen.” 

Tapdans 
De link met FHK, waar ze in 2012 afstudeerde, is er nog. Gedurende één blok per jaar geeft ze er les aan de Choreografie-opleiding. Tevens komen veel alumni en stagiairs terecht bij haar dansgezelschap. Waarom koos ze destijds eigenlijk voor Fontys? 

“Omdat er in Duitsland weinig openbare opleidingen bestaan die zich richten op hedendaagse dans, regelde ik audities in Oostenrijk, Zwitserland en Nederland. Op die dagen lette ik vooral ook op de sfeer en op de vrijheid die je kreeg. Bij Fontys mocht ik gewoon een tapdanssolo doen; iets dat op andere scholen not done was. En juist die keuze van tapdans bleek achteraf de reden dat ik werd aangenomen. Een goeie match dus.” 

Advies 
Wat geeft ze graag mee aan de huidige lichting FHK-studenten? “Bij stagiairs in mijn gezelschap voel ik soms de angst voor het afgestudeerd zijn. Schud die van je af! Ik heb me tijdens mijn studie nooit afgevraagd of ik genoeg inkomen zou kunnen verdienen als choreograaf. Die energie besteedde ik liever aan nieuwe ideeën.” 

Met andere woorden: geloof in jezelf en in wat je echt wilt. Dat neemt niet weg dat je je niet per definitie kwetsbaar opstelt als kunstenaar. “Je bent continu bezig om dingen te creëren die er nog niet zijn. Dat leidt tot een onzeker bestaan. Maar speel daarbij niet steeds op safe, bijvoorbeeld door gelijk een bijbaan te zoeken. Als je dermate twijfelt, is het misschien ook niet iets voor jou.” [Frank van den Nieuwenhuijzen] 

_{Motus Mori Tilburg is van 17 oktober tot 8 november te zien in theater De Nieuwe Vorst in Tilburg. Elke donderdag t/m zondag, van 12.00 tot 17.00 uur.}