Ontlezing bij jongeren? Iedere docent kan helpen tij te keren

Dertig schrijvers, onder wie Ronald Giphart, luiden de noodklok over de ontlezing bij jongeren. Maar verandering is nog niet zo makkelijk, merken ze ook bij Fontys Lerarenopleiding Nederlands.

Margriet Smits, docent bij de vakgroep Nederlands van Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) is hoopvol dat de ontlezing onder jongeren gestopt kan worden. “Er ontstaat steeds meer bewustzijn op dit vlak. Dat moet op den duur iets opleveren.”

Maar eenvoudig is het niet. “Alumni zitten vaak vol inspiratie en ideeën. Maar eenmaal aan het werk komen ze, met name in het voortgezet onderwijs, niet altijd aan bod. In een docententeam stel je je als nieuwkomer vaak toch wat bescheiden op.”

Tij keren
Ondertussen haalt haar opleiding alles uit de kast om het tij te keren. Zoals met het project ‘Iedere docent een leesbevorderaar’, waaraan de vakgroep Nederlands meedoet samen met haar stagescholen.

“Bedoeling daarvan is dat iedere leraar een ‘leesbevorderaar’ wordt. Ook een aardrijkskunde- of biologieleraar kan leerlingen prikkelen om te lezen. Denk aan thema’s als klimaatverandering, waarover ook fictie wordt geschreven, of aan Young Adult-boeken over allerlei ontwikkelingsthema’s.”

Volgens Smits moet lezen een laagdrempelige activiteit zijn, die niet alleen deel uitmaakt van het verplichte curriculum, maar ook van je dagelijks leven. “Het aanbod is sowieso overweldigend. Ik ben positief, maar we moeten er wel wat voor doen.”

Beleving student
“Bij Fontys besteden we veel tijd aan het lezen van literatuur, zowel jeugd- en adolescentenliteratuur als literaire romans en poëzie. Dat doen we altijd vanuit de beleving van de student.”

“We laten ze zien dat je praten over boeken laagdrempelig kunt behandelen, bijvoorbeeld door het gebruik van aansprekende fragmenten via de site pratenoverromanfragmenten.nl.”  Gesprekken over thema’s als liefde en dood die zo ontstaan gaan niet alleen over techniek of stijlmiddelen maar vooral over persoonlijke herkenning en inleving.

Empathie en inleving
Persoonlijke beleving komt op de opleiding ook tot uiting in onderlinge leesclubs. “We kiezen steeds één werk uit de (jeugd)literatuur en voeren daar een open gesprek over. Dat kan gaan over empathie, inleving, maar ook over normen en waarden. Juist helemaal niet over technisch lezen.”

De sleutel bij al deze inspanningen: “We maken het persoonlijk en brengen een boek naar de eigen belevingswereld.”

Trainen
Smits verwijst naar een uitspraak van Ronald Giphart in het artikel dat vorige week op Bron verscheen: ‘lezen maakt empathisch’. “Klopt, maar dat gaat niet vanzelf. Als je op vakantie aan het zwembad een boek leest, ben je daarna niet per se empathischer geworden. Je moet dat wel trainen.”

Dat kan door titels te kiezen die vragen oproepen bij de lezer. “Door zulke vragen ook gericht te stellen ga je echt in gesprek met een boek. Neem de roman Wees onzichtbaar van Murat Isik, met als centrale vraag: Hoe is het om in een voor jou vreemde wereld tot ontwikkeling of wasdom te komen?” 

Zo reflecteer de docent volgens Smits bewust op het boek en ontstaat de interactie die studenten aan het denken zet Studenten kunnen deze benadering zelf toepassen als ze eenmaal voor de klas staan. 

“We proberen de belevingswereld van kinderen en jongeren zo goed mogelijk neer te zetten voor onze studenten. Het gaat er ten slotte om dat de boodschap landt in de klas.”  [Frank van den Nieuwenhuijzen]