Ronald Giphart wil jongeren plezier in lezen teruggeven
Auteur Ronald Giphart is één van de ambassadeurs van ‘Het Nieuwe Lezen’. Die onderwijsmethodiek moet de leesmotivatie bij kinderen en jongeren terugbrengen: “Aan boeken moet je evenveel plezier kunnen beleven als aan een avondje Netflixen.”
Het leesvaardigheidsonderzoek Pisa-2018 laat zien dat 42 procent van onze 15-jarigen het lezen van een boek pure tijdsverspilling vindt. En: er is geen land ter wereld waar leerlingen zo weinig plezier beleven aan lezen als in Nederland.
Om dat om te draaien introduceert educatieve uitgeverij Bink een ‘radicaal andere aanpak’ voor ons leesonderwijs. Sleutel van Het Nieuwe Lezen: leg minder nadruk op technisch lezen – zoals het verklanken van lettergrepen in het primair onderwijs of obligate literaire analyse op de middelbare school – en focus op plezier en nieuwsgierigheid.
U-bocht
Ronald Giphart (56) is, samen met bijvoorbeeld Őzcan Akyol en Paulien Cornelisse, ambassadeur van deze ommezwaai. “De toekomst van de literatuur hangt óók af van de bereidheid van jongeren om te lezen. Dat gaat me als schrijver aan het hart. Daarbij leerde ik zelf ooit het plezier van lezen ervaren, en dat gun ik iedereen.”
Hij kan zich er zeker in vinden dat de Blink-leesmethodiek plezier en eigen interessegebieden centraal stelt. “Dat deed mijn leraar Nederlands in 5 VWO, meneer van Bueren, precies zo.”
“Die begon met te zeggen: maak je g
een zorgen over de verplichte leeslijst. Iedereen die de boeken op de lijst leest krijgt een 7. Maar als ik jullie vuur en bevlogenheid voel, komt de 9 in beeld.”
Hij stelde bovendien alle genres vrij: Harry Mulisch hoefde niet per se. “Maar via de triviale thriller die een klasgenootje uitkoos, kwam hij uit bij de spannende plot van W.F. Hermans’ De donkere kamer van Damocles. Zo bereikte hij via een U-bocht toch zijn doel: vertellen over literatuurgeschiedenis en literaire kwaliteit.”
Lezen levert veel op
Naast de vrije keuze voor een boek, laat de Bink-methodiek ruimte voor variatie. “Ze leggen de link tussen het boek en film, TikTok, games, enzovoort, waarbij ze steeds in de belevingswereld van een leerling blijven.”
In dit verband werkte Giphart mee aan de pilot Readification, van onder meer de Stichting Lezen, waarmee de combinatie tussen literatuur en games werd gezocht.
“Daarbij zijn stiekem tekstbijdragen van bekende schrijvers in de game-app van Assassins Creed Valhalla gesmokkeld. Zulke trucjes scoren goed- jongeren downloaden de toegevoegde verhalen en lezen ze.”
Puberteit
Over de reden voor de lage leesmotivatie is hij helder: “Het verplichte karakter werkt tegen. Uit onderzoek blijkt dat eigenlijk alle kinderen tot aan de puberteit van lezen houden. In het voortgezet onderwijs wordt het dan ineens onderdeel van het curriculum, een moetje. Rond lezen ontstaat een negatief sfeertje.”
Zijn hele schrijverscarrière heeft Giphart geprobeerd lees-koudwatervrees weg te nemen. “Ik kom nog steeds vaak op scholen. Eén van de dingen waarop ik wijs is dat iedereen precies kan lezen over wat hem of haar bezighoudt.”
“Het is niet Pinkeltje aan de ene kant en De Grote Drie aan de andere. Er is een wereld van Young Adult-boeken met alles erop en eraan: liefde, seks, onzekerheid, enzovoort.”
Sociale en slimmer
Dat regelmatige leessessies je socialer en slimmer maken, is een andere prikkel die hij zijn toehoorders op scholen graag voorhoudt: “Door te lezen leg je een link met de wereld.”
“Ook is aangetoond dat je van lezen socialer en empatischer wordt. Bovendien prikkelt het je cognitieve vermogens- je wordt letterlijk slimmer door te lezen. Dat kan het verschil uitmaken tussen een 5,0 en een 5,5, zeg ik dan tegen leerlingen.”
“Veel mensen klagen over taalluiheid bij jongeren, dat ze bijvoorbeeld alleen nog staccato What’s App-berichten schrijven. Maar dat maak je dan weer interessant voor ze door die tekstjes de literatuur binnen te halen en deel uit te laten maken van een verhaal."
Phileine zegt sorry
Als schrijver van goedlopende romans als Phileine zegt sorry en Ik omhels je met duizend armen probeerde Giphart altijd om ook jongere lezers te raken.
“Als schrijver hou ik continu zicht op de lezer. Juist jij, lezer, neemt de moeite om mijn boek ter hand te nemen - dus wil ik je daarvoor belonen door mijn verhaal zo herkenbaar, spannend, ontroerend of geil op te schrijven.”
Bij jongeren geldt dit nog sterker dan bij volwassenen, zegt de schrijver. “Als we jongeren de literatuur willen laten (her)ontdekken, dan moeten die boeken natuurlijk wel een beetje leuk zijn.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]