Kolencentrales volop laten draaien, is dat nu wel zo'n goed idee?

Het kabinet laat de kolencentrales weer volop draaien nu de gastoevoer uit Rusland wordt teruggeschroefd en gasprijzen de pan uitrijzen. Een klap voor de energietransitie die toch al moeizaam op gang komt. Hoe kijken energie-experts van Fontys hier tegenaan?

Maarten van Andel, directeur van Fontys Toegepaste Natuurwetenschappen, heeft alle begrip voor het besluit van het kabinet. “Verstandig om nu voorrang te geven aan zekerheid van energielevering en de klimaatdoelen even op plek twee te zetten.”

“Maar”, zo benadrukt hij, “dan moeten we ook volop inzetten op tegenmaatregelen zoals 100 rijden dag en nacht en het goed isoleren van woningen.”

Kansen en misvattingen
Van Andel werkte eerder als onderzoeker en manager in internationale energie- en duurzaamheidsprojecten en schreef de boeken De groene illusie en De groene kans. Hierin gaat hij in op de kansen èn misvattingen rondom de energietransitie. Hij noemt zichzelf klimaatneutraal: hij is even bezorgd over het klimaat als over de maatregelen die het klimaat moeten redden. 

Ons milieu is volgens hem te belangrijk om over te laten aan dogmatische denkers die feiten en fictie niet uit elkaar kunnen houden. “We onderschatten al jaren de omvang van de benodigde energietransitie, en overschatten de mogelijkheden van duurzame energie-opties zoals zon en wind.”

Het stoort van Andel dat kritiek op de maatregelen in de duurzaamheidsdiscussie vaak wordt vereenzelvigd met kritiek op de doelen. “Je krijgt dan al snel het stickertje klimaatscepticus opgeplakt.”

En een klimaatscepticus is hij zeker niet, benadrukt Van Andel. “Ik onderschrijf de doelstellingen voor een duurzame maatschappij. We moeten het gebruik van fossiele brandstoffen drastisch terugdringen, dat is zeker. Maar de manier waarop we dat doen, dáár ben ik kritisch op.”

Terugdringen energievraag
Volgens Van Andel ligt de focus te veel op verduurzaming van de energieproductie en onvoldoende op verduurzaming van de energieconsumptie. “We moeten ons energieverbruik terugdringen, daar ligt een enorme kans. Want elke megawatt die we niet consumeren, hoeft ook niet te worden opgewekt.”

Fons Claessen, programmadirecteur van het Expertisecentrum Circulaire Transitie, is het roerend met zijn collega eens. “De prioriteit moet liggen op het verminderen van de energievraag. Die kan minimaal met de helft omlaag. Daar ben ik van overtuigd.”

Voor Claessen aan de slag ging bij het expertisecentrum was hij tien jaar werkzaam als energie-coördinator bij de gemeente Nijmegen. Daar hield hij zich bezig met de vraag: hoe krijgen we de stad energieneutraal? 

“Als je ziet hoeveel energie we met z’n allen verbruiken, dan schrik je je wezenloos. De huidige vraag invullen met alleen zonne- en windenergie? Daar gaan we het echt niet mee redden. We zullen veel meer moeten inzetten op het beperken van de energievraag.”

Kansen spreiden
Volop inzetten op elektrificeren, zoals we nu doen, is volgens Claessen niet de oplossing. “Je ziet nu al overbelasting van het elektriciteitsnet, met alle gevolgen van dien. Het zou veel beter zijn als we niet alles op één paard wedden maar onze kansen spreiden. We moeten ook naar andere potentiële energiebronnen kijken zoals bijvoorbeeld passieve zonne-energie.” 

Claessen ziet bij de energietransitie een duidelijke rol weggelegd voor het Fontys Expertisecentrum Circulaire Transitie. “Wij kijken naar de energievoorziening in relatie tot de circulaire economie. Zo kijken we hoe je bedrijventerreinen circulair èn energieneutraal kunt maken, zodat nieuwe circulaire ecosystemen ontstaan. Daarnaast kijken we sterk naar de gedragscomponent. Want nogmaals, de meeste winst is te halen bij het terugdringen van de energiebehoefte.”

Consuminderen
De boodschap van Claessen en Van Andel is duidelijk: we moeten consuminderen. Maar daarin schuilt ook meteen het gevaar. Van Andel: “Psychologisch en electoraal is consuminderen geen populaire boodschap. Je kunt er als politicus geen stemmen mee winnen. Dat maakt het politiek gezien lastig in een land waarin we van de ene naar de andere verkiezing hollen.”

En dus blijven we volgens Van Andel schipperen en subsidies pompen in waterstoffabrieken en elektrische auto’s. “Zo genereren we bedrijvigheid, blijft de economie volop draaien en ontvangt de overheid voldoende accijns. Maar of we het klimaatprobleem hiermee voldoende oplossen...”

Inzetten op kernenergie
Toch ziet Van Andel nog kansen om de boel vlot te trekken. “Ik ben geen apocalypticus die denkt dat de wereld over twintig of dertig jaar vergaat. Dat geloof ik geen moment. Maar ik denk ook niet dat we nog tien jaar achterover kunnen leunen en discussiëren. Het is tijd om knopen door te hakken.”

Een deel van de oplossing zit volgens Van Andel in de bouw van een tweede kerncentrale bij Borssele. “De ruimte en kennis en veiligheidsvoorzieningen zijn er al. Bovendien is Nederland strategisch kennisdrager en koploper op het gebied van kernenergie. Laten we die positie koesteren en hierop verder bouwen. Zo kunnen we geld blijven verdienen èn besparen we ontegenzeggelijk op CO2.” [Ivo van der Hoeven]