'Jongeren zijn wél maatschappelijk betrokken'

Kinderen en jongeren zijn vooral geïnteresseerd in zichzelf. Dat is het algemeen heersende beeld. Maar niets is minder waar. Het rapport Betrokken jeugd van het lectoraat Diversiteit en (ortho)pedagogisch handelen bewijst het tegendeel.          

Jeugdigen wordt meestal niets gevraagd als het gaat om grote maatschappelijke kwesties. Als ze al mogen vertellen wat ze vinden van bijvoorbeeld de klimaatcrisis, oorlog, armoede, uitsluiting of migratie, worden ze nauwelijks serieus genomen.

Want kinderen en jongeren zijn onaf, kwetsbaar, afhankelijk en vooral bezig met zichzelf. Klopt dit beeld? Dat wilden docentonderzoekers Marlinde Melissen en Marjolein Verbercht en lector Iris Andriessen te weten komen.

Zo’n 1.000 jeugdigen tussen 7 en 25 jaar zijn voor het onderzoek bevraagd door bijna 300 Pedagogiekstudenten, die daarvoor eerst een korte training volgden. Vervolgens hebben zij kinderen en jongeren op hun stageplek een vragenlijst voorgelegd.

Maatschappelijke kwesties
“Omdat studenten op allerlei verschillende plekken stagelopen, was het mogelijk een diverse groep jeugdigen te bereiken die normaliter minder makkelijk in onderzoek bereikt of gevraagd wordt, zoals jeugdigen in het speciaal onderwijs of thuiszitters”, aldus Andriessen.

De onderzoeksgroep wilde van de jeugdigen weten hoe ze tegenover bepaalde maatschappelijke kwesties aankijken, waardoor ze zich daarbij betrokken voelen en in hoeverre ze een bijdrage willen leveren aan een oplossing. De uitkomsten waren verrassend.

“Uit ons onderzoek blijkt dat jeugdigen wel degelijk maatschappelijk geëngageerde burgers zijn met duidelijke ideeën over welke maatschappelijke vraagstukken prioriteit verdienen”, vertelt Melissen.  

Actieve bijdrage
“De resultaten laten ook zien dat jeugdigen bereid zijn zelf een actieve bijdrage te leveren. Jeugdigen geven aan dat het helpt als ze daarvoor uitgenodigd worden door volwassenen en het goede voorbeeld krijgen.” Dat gebeurt nu onvoldoende, constateert de docentonderzoeker.  

“Beleidsmakers hebben geen goed beeld van de wijze waarop jeugdigen over kwesties denken waar zij beleid voor maken”, vervolgt Andriessen. “Ze gaan veelal uit van aannames, of erger: ze stellen belangrijke beslissingen uit en schuiven deze zo op het bordje van de volgende generatie.”  

Het onderzoek laat zien dat jeugdigen op allerlei verschillende manieren maatschappelijk geëngageerd zijn. In welke mate hangt af van het onderwerp en de emotie die ze erbij voelen. Klimaat is het meest genoemde thema. “Daar kunnen ze concreet wat mee: afval scheiden bijvoorbeeld of zwerfafval opruimen. Oorlog raakt ze ook, maar vaak weten ze niet wat ze eraan kunnen doen.”

Stem
Het hoeft niet altijd groots te zijn, zoals Greta Thunberg doet, denken de onderzoekers. Het kan ook heel klein zijn, zoals een brief schrijven of een tekening maken waaruit hun bezorgdheid blijkt. Maar het belangrijkste is dat jeugdigen net als volwassenen een stem krijgen en dat er naar ze wordt geluisterd.

“Als ze voelen dat hun bijdrage niet wordt gewaardeerd of dat ze niet serieus worden genomen, is dat de reden waarom een deel van hen uiteindelijk geen actie onderneemt”, weet Melissen. “We moeten ze de gelegenheid geven om zich uit te spreken en verantwoordelijkheid te nemen, en we moeten vooral zelf het goede voorbeeld geven.”