DHW: een robot maakt niet gelukkig

Kan een robot een mens gelukkig(er) maken? Nee, natuurlijk. Zelfs Felix niet, een aaibaar robotje met aandoenlijke oogjes, ontwikkeld door een team dat technologie wil inzetten om de maatschappij vooruit te helpen, bijvoorbeeld door het geluk van mensen te bevorderen. Felix kan wél registreren hoe de gemoedstoestand is van zijn gebruiker. En als deze iedere dag even stilstaat bij hoe hij zich voelt, wordt hij wel degelijk gelukkiger.

Volgens wetenschappelijk onderzoek van de Erasmus Universiteit is het met geluk vrij simpel: wie zich bewust is van zijn gemoedstoestand, onderneemt ‘vanzelf’ actie om deze te verbeteren als dat nodig is. Het is dus zaak om te meten. De happybot is zo’n geluksmeter.
Op dit moment hebben tien ouderen in Brabant het eivormige, lichtgevende robotje op hun dressoir of nachtkastje staan. Hij luistert (niet) naar de naam Felix. Iedere dag ‘vertellen’ ze hem hoe ze zich voelen, door het apparaat aan te raken en in een zodanige stand te zetten dat deze hun stemming weerspiegelt. Op een goede dag draaien ze hem in een warme kleur en kijkt Felix vrolijk, op mindere dagen ziet hij een beetje grauw en blijven de ogen half geloken.

Minder contacten
Het idee is ontstaan bij een innovatieproject in Boxtel, waar werd gebrainstormd over nieuwe vormen van dienstverlening. Een van de ideeën, vertelt organisatieadviseur Rob van de Ven, was om technologie te ontwikkelen die kan helpen tegen eenzaamheid. Inmiddels is de stichting Happybots een feit en is Van de Ven een van de bestuurders. Fontys heeft zich over Felix ontfermd in de persoon van lector Mens en Technologie Janienke Sturm. Drie Fontys-studenten (van ICT & Media Design en Toegepaste Psychologie) zijn erbij betrokken, een ontwerper en een technisch projectmanager.

Woonzorgorganisatie Vitalis werkt mee aan de proef onder tien ouderen. Ouderen vormen een van de doelgroepen van Felix: net als bijvoorbeeld zieken, verstandelijk gehandicapten en patiënten in de geestelijke gezondheidszorg hebben ze vaak wat minder contacten. Ook zijn ze minder gewend om aan anderen te vertellen hoe ze zich voelen.

Geluksmeter
Een robot klinkt als ingewikkelde techniek, maar, zegt Van de Ven: de happybot is heel eenvoudig gehouden. “Iedereen kan het bij wijze van spreken gebruiken. Het is een middel, het had ook een app kunnen zijn. Maar die zijn er al veel en we hebben het idee dat iets fysieks beter werkt voor deze groepen. Het is intiemer.”

Essentieel is het protocol, zoals het team dat noemt, dat om de robot heen ‘gebouwd’ wordt. De zorginstelling die bij het project aangesloten is, krijgt via de happybot, die aangesloten is op internet, te zien hoe de oudere zich voelt. Daalt de stemming structureel, dan kan er ingegrepen worden.

Diana van der Sanden, student Toegepaste Psychologie in het team, voert het onderzoek uit. “De proef duurt twee weken. In de ene week krijgen de ouderen Felix in huis, in de andere een week een vragenlijst die ze iedere dag invullen. Zo hopen we erachter te komen wat het beste werkt en hoe we Felix optimaal kunnen inzetten bij ouderen.”

Een eerdere pilot met Felix, onder vijf ouderen, kon de conclusies van de Erasmus-onderzoekers niet duidelijk bevestigen. Vijf is natuurlijk een klein aantal, zegt Van de Ven: “We merkten dat ze vooral bezig waren om het robotje zo in te stellen dat het goed hun gevoel weergaf. Ze vonden het leuk om ermee bezig te zijn.” In de huidige proef is het ‘bewijzen’ van de stelling dat het meten van geluk uiteindelijk gelukkiger maakt, opnieuw een van de onderzoeksvragen. Ook het design van Felix wordt nog eens uitgebreid onderzocht.

Tweeling
Het happybot-team ziet meer toepassingen van Felix voor zich dan de combinatie gebruiker-zorginstelling. Het zou ook graag een tweeling maken, waarbij de ene altijd de stemming overneemt van de andere. “Je kunt je voorstellen dat Felix bij oma staat en zijn tweelingbroer- of zusje in het gezin van een van haar kinderen. Die kunnen zien hoe gelukkig ze is en daarover in gesprek gaan.”
Is het eigenlijk niet idioot dat je een robotje nodig hebt om een simpele, dagelijkse vraag te kunnen stellen: hoe is het met je? Diana: “Dat lijkt misschien zo, maar de vraag van Felix gaat dieper. Het is niet: hoe is de stemming van de dag, wat heb je allemaal gedaan, maar: hoe gelukkig ben je. Er is ook meer tijd om na te denken over het antwoord dan wanneer iemand het ze rechtstreeks vraagt. En juist dat stilstaan bij het antwoord is essentieel.”[Debbie Langelaan]

Het volledige programma van de Dutch Happiness Week is hier te vinden.