De 'war on tech talent'

Marktkraampjes en de geur van warme worst: het is Career Day bij Fontys Hogeschool Bedrijfsmanagement, Educatie, en Techniek (BEnT) in Eindhoven. Zo’n dertig bedrijven hebben de kraampjes volgestouwd met pennen, visitekaartjes, folders met afstudeer- en stageopdrachten en hun leukste jonge personeelsleden.

Techniekstudenten lopen erlangs in de prettige zekerheid dat ze de banen, stages en afstudeerprojecten voor het uitkiezen hebben. Zij zijn immers de technisch geschoolden aan wie zoveel behoefte is op de arbeidsmarkt. CapGemini bijvoorbeeld, wil ze allemaal wel aannemen. Ismail Bulgur: “We hebben een tekort aan developers, software engineers en andere mensen die in de IT willen werken. We doen per maand wel honderd onboardings.”

Bulgur komt van Fontys, hij werkt sinds acht maanden voor de multinational. Hij is zelf geen ICT’er, verre van. Hij deed Technische Bedrijfskunde maar brengt zijn werkdagen vooral door achter de computer. CapGemini heeft hem in vijf weken de programmeertaal SQL aangeleerd en stuurt hem naar allerlei aanvullende cursussen. Tijdens die lessen bevindt hij zich in een bont gezelschap van medecursisten: er zitten zelfs linguïsten bij.

Techniekcampus
Zoveel kans op een goede baan, en toch loopt het alleen écht storm bij de hogeschool ICT en Technische Bedrijfskunde dit jaar. De overall groei in nieuwe techniekstudenten van 5 procent is grotendeels aan hen te danken. De andere techniekopleidingen boeken kleinere plusjes, blijven gelijk of noteren hier en daar een minnetje.

Zou de Keuzegids Hbo een rol spelen? Sommige Fontys-techniekopleidingen, Werktuigbouwkunde bijvoorbeeld, komen er daar ronduit slecht vanaf. Het antwoord is minder eenvoudig. De uitkomsten in de Keuzegids werden dit jaar op Bron gerelativeerd door de dienst Onderwijs & Onderzoek omdat de methodes wat minder zuiver zijn dan de Nationale Studenten Enquête en eigen onderzoek van Fontys.

En, zo blijkt ook uit Fontys-onderzoek: aanstaande studenten kiezen vaak niet zo. Die kijkt naar welke opleiding hem leuk lijkt, waar zijn vrienden naartoe gaan en in welke stad hij de studie kan gaan doen. Maar ondertussen bestaan die resultaten wel, en iedere ouder die meedenkt met zijn kind en behulpzaam wat googelt, kan ze vinden. Het is hoe dan ook beter om goed tevoorschijn te komen in dit soort rankings.

Studentenstops
Misschien is het beter om naar de successtory’s te kijken. De technische universiteiten bijvoorbeeld. Die hebben zich in een paar jaar tijd heruitgevonden: van bewaarschool voor nerds werden zij hippe opleidingscentra waar de studenten zodanig met de benen buiten hangen dat de TU/e bijvoorbeeld zich genoodzaakt ziet om stops in te voeren.

Perry den Brok was tien jaar verbonden aan deze universiteit, als professor en als hoofd onderzoek van de Eindhoven School of Education. Hij zag het van nabij gebeuren: “De curricula zijn daar op hun kop gezet. Men heeft zich gerealiseerd dat veel jongeren wel iets met techniek willen studeren, maar niet om de techniek zelf. Ze willen de wereld verbeteren of ondernemer zijn bijvoorbeeld. We hebben de profielen radicaal verbreed, ook veel meer ethische vakken ingevoerd. Zodat studenten niet alleen nadenken over de techniek van onbemand autorijden, maar ook over wat dat met mensen doet. Grote aansprekende projecten staan symbool voor die nieuwe houding, zoals de zonneauto’s en robotvoetbal.”

Eigenlijk is de universiteit daarmee vermaatschappelijkt, om het met een lelijk woord samen te vatten. Maar dat was toch precies al de kracht van het hbo? Den Brok: “Op de universiteit blijft het onderzoek een belangrijke bron. Maar het belangrijkste verschil is misschien wel dat je nu op de TU een enorme keuzevrijheid hebt, er is veel vrije ruimte voor eigen ontwikkeling. Je kunt zelfs in het tweede jaar nog switchen van studie, zo breed is het beginprofiel.”

Relevant maken
Martin van Acht kan de grote veranderingen op de technische universiteit uit eigen ervaring bevestigen. De Sonse ondernemer, voormalig directeur van technologiebedrijf TEGEMA en voorzitter van de commissie van toezicht Brainportscholen kon al lassen toen hij 8 jaar oud was. Dus het ging in één rechte lijn naar de TU in Eindhoven.

“Maar ik kreeg er daar theorie bij die ik op geen enkele manier snapte.” Het werd Fontys Werktuigbouwkunde voor Van Acht, waar hem wel duidelijk was wat hij leerde. “Maar mijn dochter, die nu Werktuigbouwkunde doet op de TU, heeft helemaal geen probleem met het plaatsen van de theorie. Die is veel relevanter geworden, dat doen ze nu veel beter.”

Wat kan volgens hem aantrekkelijker in het hbo? “Het hbo draagt niet genoeg uit. Je lees nooit iets over leuk onderwijs bij Fontys, zoals over zonneauto’s.” Op de dag dat we Van Acht spreken staat net TU/e-hoogleraar Maarten Steinbuch weer eens breeduit in de krant. “Waarom hij weer? Waarom niet iemand van Fontys?”

Van Acht richt een ongevraagd advies aan bestuursvoorzitter Nienke Meijer: “Het moet meer spetteren. Steeds hameren op de TEC-skills is te gewoon. Natuurlijk moet iedereen TEC zijn, maar dat is nog maar de basis.” Misschien is dat toch voor een universiteit, met alleen een technisch profiel, gemakkelijker dan voor Fontys. Dat immers zoveel richtingen tegelijk in zich bergt.

Baanbrekend
Een ander succesnummer dan, dichter bij huis: Fontys Hogeschool ICT. Deze opleiding groeit nu al tien jaar. Wat zijn de drie succesfactoren volgens directeur Ad Vissers? Hij kan ze opdreunen: een ‘krachtige didactiek die verleidt tot leren’, een intensieve samenwerking met het bedrijfsleven (Vissers heeft het over cocreatie, om aan te geven dat het nog verder gaat dan samenwerking), en de opleiding is breed (je hoeft zelfs geen betaprofiel te hebben om toegelaten te worden).

Dit alles werkt, zegt Vissers: “Een deel van onze studenten komt van ver, reist zelfs langs steden met eigen hbo-ICT-opleidingen op weg naar ons. Wij horen van hen terug dat twee dingen belangrijk zijn: wij zijn gevestigd in het Brainportgebied, dus een baan gegarandeerd eigenlijk, en de manier van lesgeven spreekt aan. Dat gaat via mond-tot-mondreclame.”

Een krachtige didactiek dus. Björn, tweedejaars Mechatronica bij Fontys, vindt er tijdens de Career Day het volgende van: “Ik denk dat er op onze school nog wel het een en ander verbeterd kan worden. Ik hoor veel studenten klagen over de saaie manier van lesgeven binnen de opleidingen van Engineering. Heel anders dan bij ICT. Het zou van mij ook wel wat meer die kant uit mogen.”

Daar zijn Sven en Daan, beide eerstejaarsstudenten BenT, het dan weer niet mee eens. Sven: “Ik heb die ouderwetse klassikale lessen juist heel hard nodig. Ik zou doodongelukkig worden van die vrije structuur die ze bij ICT hebben.”

Lijntjes met bedrijven
Dan: de aansluiting met de bedrijven. Die vinden dat zelf ook belangrijk, zo benadrukken ze allemaal op de banenmarkt van BEnT. Dat loopt nog niet altijd soepel. Imke Onderwater van Hoppenbrouwers Techniek, een installatiebedrijf met vestigingen door heel Brabant en 900 mensen in dienst: “De samenwerking met Fontys staat nog in de kinderschoenen. Met de ROC’s en met Avans hebben we al veel langer een uitgebreidere samenwerking.”

Puntje van kritiek: “We hebben al heel vaak geprobeerd lijntjes te leggen met Engineering. Maar op de een of andere manier lopen we bij die hogeschool telkens weer tegen een muur aan. We komen nooit uit bij de juiste mensen.”

Breed profiel
Tot slot: een breed profiel. Hoe breder hoe beter, lijkt het. Dat betekent, onder andere, keuzevrijheid en combineren in het onderwijs. Dat combineren is precies waarin Fontys het nogal eens laat liggen, zo zeggen verschillende bedrijven op de Career Day. Petronet Nieuwkoop van ARTooling, een Tilburgse producent van stempels en matrijzen: ‘’Wat we missen zijn combinaties. Dat Technische Bedrijfskunde en Werktuigbouwkunde de handen ineen slaan. Dat er samenspel is.“

Lotte Geertsen, manager van het Entrepreneurial Lab bij TMC, een technisch bedrijf in Eindhoven dat werkt met werknemers die tegelijk ondernemer zijn, ziet het nog veel breder: “Fontys heeft van alles in huis. Hoe mooi is het om techniek te combineren met psychologie of verpleegkunde. Daar kan veel meer in gebeuren.”

Humanities
Het is niet zo dat er alleen bij de Hogeschool ICT iets gebeurt aan vernieuwende didactiek, de samenwerking met het werkveld en de verbreding van profielen. Fontys-breed vinden er experimenten en ontwikkelingen plaats op dit gebied. Om nog maar niet te spreken van de vele nieuwe combinaties van techniek met de zogenaamde humanities: techniek als middel om de wereld te verbeteren of om te ondernemen, en niet techniek als doel op zich.

Bijna wekelijks publiceert Bron hierover een interessant verhaal: van brede propedeuses tot allerlei varianten van TEC for Society, van minors tot bachelors. Zoals bestuursvoorzitter Nienke Meijer het zal samenvatten in het laatste deel van dit drieluik: “Er gebeurt van alles bij de techniekopleidingen.” [Debbie Langelaan]

Lees ook het eerste deel van dit drieluik: Alles begint in havo-3