Alles begint in havo-3

Het aantal afgestudeerde technici in de Brainportregio moet in 2025 twee keer zo groot zijn als nu, spraken bestuurders uit onderwijs en bedrijfsleven dit jaar af. Maar hoe gaan ze dat ooit halen? De groei bij de Fontys-techniekopleidingen lijkt eruit. Hoe komt dat? En gaat de regio die verdubbeling ooit halen? In een drieluik zoekt Bron naar antwoorden. Vandaag deel 1: Alles begint in havo-3.

Leestijd: 5,5 minuut.

Danielle van de Berkmortel is decaan op het Peellandcollege in Deurne. Zij ziet van dichtbij ieder jaar haar derdeklassers op de havo worstelen met hun profielkeuze. Doorgaans kiest een derde van de havisten er Natuur en Techniek of Natuur en Gezondheid, aldus Van de Berkmortel. Met wiskunde B en natuurkunde erbij, gelden beide als een techniekprofiel. 

“Iedereen realiseert zich wel dat je met een techniekopleiding verzekerd bent van een goede baan en een goed inkomen, zeker de ouders van de leerlingen. Maar je moet ook reëel zijn: als een leerling geen aanleg heeft, wordt het moeilijk. Het aanleren van bètavakken is moeilijker dan aardrijkskunde of geschiedenis.”

Diploma halen voorop
Het punt is: de school is in de eerste plaats verantwoordelijk voor het feit dat de leerling een diploma haalt. En als dat gebeurt in de vakken waarin de leerling goed is en die hij leuk vindt, dan gaat dat het gemakkelijkst en is iedereen blij. Hooguit kun je als school een beetje sturen.

Jörgen Moonen, decaan op het Van Maerlantlyceum in Eindhoven: “Een leerling zegt bijvoorbeeld: ik wil niet de techniek in, ik wil met mensen werken. Dan maak ik duidelijk dat je met techniek ook prima met mensen kan werken, in de zorg bijvoorbeeld.” 

Zijn collega Hanneke Messing bij het Van Maerlant: ‘’Ik kom zelf als technische dame vanuit het bedrijfsleven naar het onderwijs en kan leerlingen uit eigen ervaring vertellen over hoe het toegaat in een technisch bedrijf. En dat er ook plek is voor niet-bèta’s.’’ Zij heeft nog wel een tip: je zou ook de economieprofielen en -opleidingen kunnen meerekenen als het gaat om de verdubbelingseis in de Brainport-afspraken: “Afgestudeerden van die opleidingen kunnen immers ook in technische bedrijven werken.”

Lesaanbod aanpassen
Maar waarom passen scholen, als ze de opdracht vanuit Brainport serieus nemen, het lesaanbod niet aan? Een paar uurtjes wiskunde, natuurkunde of een combinatie van bètavakken in een techniekles in de onderbouw kunnen wellicht stimuleren. Het succes van de technasia - 65 procent van de havisten op een technasium kiest een bèta/technische studie in het hbo - bewijst in ieder geval dat aandacht helpt. 

Trix Verhagen, decaan op het Augustinianum in Eindhoven: “Nee, wij hebben nooit overwogen om het rooster aan te passen. We hebben al vrij veel lesaanbod, ook bijvoorbeeld extra wiskunde.” Van de Berkmortel van het Peellandcollege: “Tja, je zou daar eens over kunnen nadenken. We geven natuurkunde bijvoorbeeld pas in het derde jaar, en dan is meteen ook al de profielkeuze. Dat is erg snel.”

Niet met toekomst bezig
Maar, zeggen de decanen ook in dit verhaal, veel leerlingen in havo 3 zijn gewoon nog helemaal niet met hun toekomst na de middelbare school bezig. Een bezoek aan Fontys, Avans of welke vervolgopleiding ook, zien ze vooral als een schoolreisje. Ze gaan overenthousiast de bus in, maar ze leggen niet het verband met hun eigen toekomst. Trix Verhagen: “Over het algemeen is hun toekomstdroom dan nog vaag. Iets met het zakenleven in en geld verdienen, een dikke auto.”

Komt dan de profielkeuze niet gewoon te vroeg? Natuurlijk kan het anders, maar dan moet het systeem op zijn kop. Waar decaan Messing misschien wel voorstander van is, maar niet om dit probleem op te lossen. “Ik maak toch niet vaak mee dat leerlingen enorme spijt hebben van hun profielkeuze. Ze kiezen in ieder geval voor een richting die hun belangstelling heeft en waar ze goed in zijn.”

Niet goed oriënteren
Volgens haar ligt het probleem meer aan het einde van de opleiding: de studiekeuze. “Ze oriënteren zich niet goed genoeg op de hbo-opleidingen. Ik zie wel dat sommigen gewoon maar wat kiezen van de Fontys-site.” Dit komt overeen met onderzoek van Fontys-onderzoeker Evelyne Meens, waarover Bron eerder publiceerde. 

Messing : “Het is ook nog zo dat lang niet alle leerlingen die een bètaprofiel kiezen, uiteindelijk een technische studie gaan doen. Ongeveer een derde doet dat niet. Sommigen waren dat nooit van plan, maar ik zie ook regelmatig dat ze denken dat het te moeilijk is. Dat horen ze dan van oud-leerlingen op informatie-avonden.”

Junior Academie
Fontys laat zelf ook kansen schieten bij havisten, is een klacht. Een aantal techniekopleidingen organiseert voor havo-3 en -4 de Junior Academie. Het is een programma van een dagdeel, waarin leerlingen kunnen ervaren hoe het is om in een collegezaal te zitten en workshops volgen. Het afgelopen jaar kwamen er 1.400 leerlingen over de vloer.

Maar dat is minder dan de helft van het aantal dat voor een paar jaar terug Fontys bezocht. Toen kwamen er wel 3.000 derde- en vierdeklasserseen af op de profiel- en beroepsoriëntatie. Er is verwarring ontstaan toen Fontys een onderdeel voor vierdejaars schrapte, waardoor veel scholen in de veronderstelling zijn dat er nu voor derdeklassers helemaal niets meer is. Trix Verhagen van het Augustinianum: “Fontys laat het liggen in het derde jaar, dat hebben we ook laten weten.’’

Aansluitproblemen mbo
En de overige vooropleidingen? De bulk komt van de havo’s, maar de aantallen mbo- en vwo-leerlingen die instromen bij Fontys-techniek zijn niet te verwaarlozen. De eerstejaars die van de mbo’s komen hebben vaak een aansluitingsprobleem - de tweejarige Associate degree-opleidingen zijn niet voor niets in het leven geroepen. 

Maar dat is vooral omdat de mbo’ers aan het onderwijs moeten wennen - aan hun vakkennis mankeert niets, verzekert Marleen Michielsen, collegemanager van het Markiezaatcollege, een mbo-school in Bergen op Zoom. “Wij vangen zelfs havisten op die het technische hbo toch niet aankunnen, omdat ze te weinig praktische kennis hebben.”

Omgekeerd is het voor vwo’ers doorgaans not done om naar het hbo te gaan. Hoewel sommige vwo’ers er heel bewust voor kiezen (‘’Bij ons wel 25 procent’’, zegt Danielle van de Berkmortel van het Peellandcollege). Een klasje van Fontys om studenten op te vangen die struikelen op de TU, kwam eerder niet van de grond omdat deze studenten niet (direct) de knop omzetten om ‘terug te vallen’ in het hbo. 

Meer laten zien
En wat vinden de leerlingen/studenten zelf? Krit en Tijs, beiden eerstejaars Technische Bedrijfskunde, hebben achteraf gezien wel wat gemist op de middelbare school. Zij bezoeken de Job Fair van de Hogeschool Bedrijfsmanagement Educatie en Techniek (BEnT), waar de bedrijven in de rij staan met stages, afstudeeropdrachten en banen voor techniekstudenten. 

“Opleidingen zouden op de middelbare school veel vaker kunnen vertellen en dingen laten zien”, meent Tijs. Krit: “Dat gebeurt ook wel, maar te weinig. En vooral: ze komen pas in de vierde en de vijfde klas van de havo. Terwijl je in 3 havo je keuze al hebt moeten maken.” [Debbie Langelaan]

Over hoe bedrijven in de rij staan voor techniekstudenten - de war on talent op de arbeidsmarkt - gaat het tweede deel van dit drieluik, dat volgende week wordt gepubliceerd.