Calimero ‘Associate degree’ is bezig met een groeispurt

De tweejarige hbo-opleiding Associate degree (Ad) groeide de afgelopen jaren als kool. Het gaat nog wel om relatief kleine aantallen. Maar daar komt verandering in.

Wat is er zo aantrekkelijk aan deze relatief nieuwe onderwijsvorm? "Ik kan nu wat meer sparren met onze commercieel directeur", zei Bram van Bekhoven bij het behalen van zijn diploma tegen Bron. Hij deed de Ad Commerciële Economie om binnen zijn werk te kunnen groeien.

Karun Breukelman haalde zijn Ad-diploma Ervaringsdeskundige in zorg en welzijn. “Ik kan nu op een hoger niveau meedenken en –praten over bijvoorbeeld de implementatie van bepaalde werkwijzen. Ik word ook steeds vaker ingezet om collega’s uitleg te geven over bepaalde zaken.”

Praktijkopleiding
De twee inmiddels ex-studenten zeggen precies waarvoor de Ad wil opleiden: niveau 5, tussen niveau 4 van het mbo en 5 van de hbo-bachelor in. De verbinder tussen deze twee onderwijstypen. De praktijkmens die visie en strategie kan omzetten in de uitvoering op de werkvloer.

“Het gaat vaak om mensen met een baan die een stap in hun carrière willen maken, maar daarvoor niet vier jaar in de schoolbanken willen zitten. Het kan ook een financiële afweging zijn. Doelgroep zijn ook mbo’ers niveau 4, die bijvoorbeeld het bachelor-niveau niet aandurven”, zegt Mia van Rijsewijk, adviseur bij de Dienst Onderwijs en Onderzoek van Fontys.

Daarbij is de Ad veel meer praktijkgericht dan de bachelor. De student kan na twee jaar nog steeds doorstromen naar een bachelor, als hij dat wil.

Bij Fontys lopen nu meer dan 1.300 studenten rond bij vijftien Ad’s, het grootste deel in deeltijd. Op een totaal van meer dan 44.000 studenten is het aandeel dus nog niet zo groot, maar de verhoudingen verschuiven.

Want de instroom bij de bachelors daalt en die van Ad’s groeit al jaren, hoewel dit jaar wat minder dan voorgaande jaren. Maar waar dit studiejaar landelijk de instroom van bachelorstudenten met bijna 9 procent daalde, steeg het aantal eerstejaars bij de Ad's met een procent.

Evenwichting aanbod
Fontys is bovendien van plan méér Ad’s te gaan aanbieden, omdat ze graag een evenwichtiger portfolio wil hebben: niet alleen een grote bulk aan bachelors, maar ook (meer) Ad’s én masters.

Een trend die overigens landelijk al langer te zien is. Avans Hogeschool richtte een aantal jaren geleden zelfs een Associate Degrees Academie op in Roosendaal en heeft daarmee een voorsprong.

Over grenzen heen
Fontys heeft geen overkoepelende organisatie voor deze onderwijsvorm. Ze ontstaan binnen de onderwijsinstituten. “Maar we willen nu veel meer over de grenzen van de instituten heen kijken waar in het werkveld behoefte aan is en waar kan worden samengewerkt”, zegt Van Rijsewijk.

Daarvoor begint de organisatie deze maand met ‘portfoliotafels’ waarbij de opleidingen uit hetzelfde domein om de tafel gaan om te bespreken waar mogelijkheden zijn voor nieuwe opleidingen en samenwerkingsverbanden. Ook samenwerking met mbo’s is overigens voor de Ad’s belangrijk.

Maar de belangrijkste voorwaarde voor het opstarten van een nieuwe Ad is of er een vraag is vanuit het werkveld. Alleen dan kan de opleiding starten. Van Rijsewijk: “Daarnaast moet er ook genoeg interesse zijn vanuit studenten natuurlijk.”

Havisten nieuwe doelgroep
Met die vragen houdt Daan van der Velden van de Dienst Marketing en Communicatie zich bezig. Hij maakte een analyse van de markt en pleit niet alleen voor het ontwikkelen van méér Ad’s – ze voorzien in een behoefte – maar ook om een nieuwe doelgroep aan te spreken: de havisten.

“We zien dat landelijke instroom in voltijd Ad’s voor 25 procent bestaat uit havisten. Die doelgroep willen wij nu óók bereiken. Daarmee moeten we rekening houden in de verdere ontwikkeling van het Ad-portfolio en ook in de communicatie, die traditioneel meer gericht is op de mbo'er”, aldus Van der Velden.

Kansen: techniek en zorg
Kansen liggen vooral bij de domeinen waar grote personeelstekorten zijn, zoals techniek en zorg. Fontys mag van de overheid alleen niet te veel in het vaarwater van concurrenten zitten. Met een grote speler als Avans in de buurt, is dat nog niet altijd makkelijk.

“Maar als in deze regio de vraag vanuit het werkveld en de maatschappelijke behoefte groot genoeg is, dan zijn er wel mogelijkheden”, zegt Van der Velden.

Bekendheid krijgen
Hoewel de vraag naar hoger opgeleiden groot is en het animo onder studenten groeit, moet er nog wel gewerkt worden aan meer bekendheid, zegt Van Rijsewijk. “Ik zie bijvoorbeeld nog weinig advertenties waarin specifiek iemand wordt gevraagd met een Ad-diploma.”

Van der Velden denkt dat dit vanzelf zal ontstaan als Fontys de samenwerking met het bedrijfsleven en (zorg)instellingen verder versterkt. “Nu is in de functiehuizen het Ad-niveau vaak nog niet opgenomen.”

“We moeten de Ad veel meer als een volwaardige opleiding neerzetten, met een duidelijk opleidingsprofiel en programma”, zegt de marketingadviseur. Hij vindt het niet per se erg als de Ad’s zouden kannibaliseren op de bachelors. “Vooralsnog zit er rek in de markt. Bovendien is het goed om mee te groeien met behoeftes uit de samenleving. En die veranderen.” [Petra Merkx]