Wat is de rol van de leerkracht in 2050?

Vier studenten in de afstudeerfase van de Fontys Hogeschool Kind & Educatie in ’s-Hertogenbosch schreven een toekomstvisie, over hoe het onderwijs er volgens hen zou moeten uitzien in 2050. Lees in deze opinie-bijdrage waarom zij kiezen voor 'hoofd, hart en handen' als leidraad en over de comeback van de middeleeuwse leermeester en zijn gezel.

door Kirsty Schreuders, Elke Heesakkers, Lotte van de Wiel en Marit op ’t Hoog
Het leven ziet er in 2050 heel anders uit dan nu: de wereldbevolking heeft inmiddels de 10 miljard bereikt, een derde van de Nederlandse bevolking bestaat uit robots, fysieke winkels zijn verdwenen door de 3D-printer, DNA kan al vóór de geboorte worden afgelezen.

Wij, als toekomstige leerkrachten, denken dat we in deze wereld vol technologie een belangrijke rol kunnen spelen. Wij willen ervoor zorgen dat de zintuigelijke waarneming, ervaring en empathisch vermogen blijven bestaan. Hart, hoofd en handen zullen dus centraal staan binnen ons toekomstige onderwijs.

Het hart
Dit vraagt om een passend onderwijssysteem. In het systeem dat wij bedachten komt de leerling ’s ochtends binnen in de huiskamer. Daar staat het hart centraal. De leerkracht ontvangt de kinderen in een ruimte waar een sfeer van rust en bezinning heerst. Door middel van filosofische gespreksvoering gaat de leerkracht samen met de kinderen op zoek naar de autonome, creatieve en kritische ik.
Een leerkracht heeft in 2050 als kerntaak het stimuleren van de persoonsvorming. De leerkracht stelt kritische vragen en bewaakt het gesprek, maar de leerlingen gaan zelf vanuit een nieuwsgierige houding op zoek naar wie zij zijn en wat zij willen. Hierbij wordt een nieuw ingevoerde wet, namelijk ‘de wet van nieuwsgierigheid’, gehandhaafd.

Het hoofd
Na een bezoek aan de huiskamer vertrekken de kinderen naar het station, waar het hoofd centraal staat. De leerlingen weten enigszins wat zij willen, maar een ‘Big-Data-Scan’ helpt hen bij het maken van de juiste keuze. De leerlingen worden gescand en op deze manier weten de kinderen al precies waar kwaliteiten of leermogelijkheden liggen.
De data uit deze scan worden niet in het, nu zo bekende, leerlingvolgsysteem geplaats. In 2050 bestaat enkel het ‘leerlingverleidsysteem’. Een systeem waardoor kinderen letterlijk verleid worden om naar een bepaalde werkplaats te gaan. Dit ‘LVS’-systeem gaat uit van de cognitie en kwaliteiten van kinderen.

De handen
Vanuit het station gaan de kinderen naar de door hen gekozen werkplaats. Hier staan handen centraal, maar ook het hart en het hoofd spelen een grote rol. Deze werkplaats is een authentieke leeromgeving waarbinnen de kinderen samenwerken met experts. Iedereen leert van en met elkaar in ‘the learning community’.
Een leerling die graag wil leren timmeren, leert dit niet van een leerkracht, maar van de lokale timmerman. Op zijn beurt leert een timmerman weer van de kinderen door nieuwe creatieve inzichten.
Het meestergezelprincipe dat wij kennen van de middeleeuwen komt terug in 2050, maar dan met een wisselwerking van leren tussen gezel en leermeester.
In ‘the learning community’ ben je een leven lang aan het leren. Deze werkplaatsen zijn vooral gericht op het creëren, ontdekken en ervaren met alle zintuigen.

Exit-kwalificaties
Uiteindelijk kom je uit op verschillende ‘exit-kwalificaties’. Alle kwalificaties die in de werkplaatsen worden gecreëerd worden gepresenteerd. Er is ruimte voor publiceren, tentoonstellingen, successen delen en een gevoel van trots. Deze exit-kwalificaties komen in de persoonlijke portfolio van de leerling terecht. Wat zijn zijn doelen? Heeft hij die behaald? Heeft hij hier nog meer werkplaatstijd voor nodig?
Al deze exit-kwalificaties samen worden weer meegenomen in zijn leerlingverleidsysteem, zodat het station de leerling weer opnieuw in een goede, misschien wel andere, richting kan sturen.

Juiste match
In 2050 is de leerkracht de persoon die de kinderen begeleidt, coacht, kritische vragen stelt en samen met de leerling op zoek gaat naar de autonome, creatieve, kritische ik. De kennis overdracht ligt echter bij de experts in de werkplaatsen. De juiste match vinden geeft voor kinderen een magisch moment van inspiratie. De leerkracht en samenleving dragen samen bij aan de ontwikkeling van kinderen en hebben hierin dus een gedeelde verantwoordelijkheid.
De leerkracht van 2050 leert kinderen een eigen leerloopbaan vorm te geven en de leerkracht is de gids, die met hoofd, hart en handen, de wet van nieuwsgierigheid handhaaft, het leerlingverleidsysteem hanteert, persoonsvorming als kerntaak heeft, het magische moment belichaamt.

Kritische ‘ik’
Wij leven op dit moment in 2018 en hebben nog geen idee van wat de toekomst ons gaat brengen. Het is dus moeilijk inschatten hoe het onderwijs er tegen die tijd uitziet. Wij hopen dat, wanneer de samenleving eruitziet zoals wij voorspeld hebben, met dit onderwijssysteem alle leerlingen een plek hebben waarin zij zich mogen ontwikkelen tot hun eigen creatieve, kritische ‘ik’. Wat denkt u?

Op 7 juni stonden deze vier afstudeerfase-studenten van Fontys hogeschool Kind & Educatie op het Toekomstfestival ter ere van 100 jaar ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Kirsty Schreuders, Elke Heesakkers, Lotte van de Wiel en Marit op ’t Hoog hebben daar, na een lang voortraject en een presentatie aan de LOBO-jury (Het landelijk Overleg Lerarenopleiding Basisonderwijs), hun visie mogen presenteren op de rol van de leerkracht in 2050.