Vertrouwen in nieuws daalt: zorgwekkend of niet?

Nederlanders vertrouwen het nieuws steeds minder en mijden het vaker. Hoe krijgen we dat vertrouwen weer terug, wat moet daarvoor gebeuren? Daniëlle Arets, lector Journalistiek en Verantwoorde innovatie, en drie studenten journalistiek delen hun visie.

Het vertrouwen in het nieuws is gedaald na een opleving vorig jaar door de coronapandemie. Dat blijkt uit het Digital News Report Nederland 2022, dat door het Commissariaat voor de Media en het Reuters Institute for the Study of Journalism is opgesteld.

Tijdens de pandemie steeg het vertrouwen naar 59 procent. Maar voordat alle coronamaatregelen werden afgeschaft en de oorlog in Oekraïne begon, daalde dit al naar 56 procent. Onder jongeren van 18 tot en met 24 jaar daalde het vertrouwen zelfs van 40 naar 34 procent. 

Emma van Nuland, student aan Fontys Hogeschool Journalistiek (FHJ), snapt waar die cijfers vandaan komen. “Je hebt altijd een groep mensen gehad die minder vertrouwen heeft in het nieuws. Deze is door de coronaperiode waarschijnlijk groter geworden en het gevoel is versterkt. Maar als ik naar de geschiedenis kijk, zie je altijd wel dat het vertrouwen in het nieuws met pieken en dalen gaat.”

Druk bezig met verbeteren
FHJ-lector Daniëlle Arets maakt zich niet zo'n zorgen over de cijfers. “Natuurlijk begonnen er alarmbellen te rinkelen toen ik hoorde dat het vertrouwen in het nieuws in Nederland is gedaald. Maar ons land behoort wereldwijd volgens het rapport nog steeds tot de landen met het hoogste vertrouwen. Al betekent dat niet dat we er niets aan hoeven te doen om dit te verbeteren", zegt de lector.

Uit het genoemde onderzoek blijkt dat voornamelijk jongeren nieuws mijden. Vooral negatief getint nieuws, omdat dit inwerkt op de mentale gemoedstoestand. Dat is een van de punten waar Arets zich het meest zorgen over maakt. “Een overload aan negativiteit leidt tot stress, en dat speelt in op het welzijn van mensen.”

Meer vertrouwen en zichtbaarheid
Om ervoor te zorgen dat de nieuwsvoorziening aansluit op wat het publiek wil, gaan FHJ-studenten veel in gesprek, bijvoorbeeld met bewoners van lokale buurthuizen. “Binnen de Factory, een student gedreven fact check lab, praten studenten met bewoners over nieuws waar ze twijfels of vraagtekens bij hebben. Deze proberen ze daarbij weg te nemen, waardoor de journalist zijn of haar zichtbaarheid vergroot en laat zien open te staan voor een gesprek.”

Ook is Arets van mening dat het transparant maken van het nieuwsproces iets is waar journalisten in de afgelopen jaren al veel stappen in hebben gezet en waar tevens nog veel kansen liggen. “Ik zie op redacties dat er veel publieksgesprekken plaatsvinden waarbij vooral ook geprobeerd wordt nieuwe doelgroepen te bereiken. Daar zit potentie in.”

Initiatieven en interesses
De lector is enthousiast over de groeiende aandacht voor mediaonderwijs. Een leuk initiatief vindt ze de opkomst van kinderpersbureaus. “Daarmee maken we kinderen meteen nieuwsgevoelig en planten we zaadjes om tot goede nieuwsgaring te komen.”

De groeiende aandacht voor digitale geletterdheid past daar volgens Arets ook bij. “Door het digitaal wegwijs maken van burgers in het vinden van betrouwbare informatie leren we beter onderscheid maken tussen kwalitatief goede en slechte informatie.”

Journalistiekstudenten
Het dalende journalistieke vertrouwen heeft gelukkig nog geen invloed op de instroom van journalistiekstudenten. Bovendien kiezen veel studenten voor stages bij mediaredacties in plaats van bij een innovatief of eigen bedrijf. “Zij gaan graag voor bestaande nieuwsmerken, omdat hier hun interesses liggen en zij aanvoelen dat het belangrijk is hier deel van uit te maken.”

En over bestaande nieuwsmerken gesproken: daar heeft derdejaars Journalistiekstudent Faye van Os iets over te zeggen. Zij geeft in het kader van betrouwbaarheid aan rekening te houden met welke nieuwskanalen zij volgt. 

“Bepaalde nieuwskanalen vind ik minder geloofwaardig dan andere. Wanneer ik bijvoorbeeld iets bij de NOS lees, ga ik er niet vanuit dat het niet te vertrouwen is. Telegraaf heb ik wat minder hoog zitten. Het is niet dat ik deze krant niet vertrouw, maar ik vind wel dat hier dingen soms anders gebracht worden dan ze in werkelijkheid zijn."

Geen zorgen
Bob Ligthart is vierdejaars student en doet al twee jaar onderzoek naar dit onderwerp. En inderdaad: in het begin van de coronaperiode steeg het vertrouwen in het nieuws, maar nu ziet hij voor het eerst dat het weer daalt. “Ik denk dat het deels te maken heeft met mensen die ‘coronamoe’ worden. Maar tegelijkertijd staat Nederland in de top drie van landen waar nieuws als meest betrouwbaar wordt gezien. Ik denk dus niet dat we ons zorgen hoeven te maken.” [Noëlle van den Berg, Karen Luiken]