Van Guantánamo naar Nederland: ‘Hier heb ik het goed’
Het zal je maar gebeuren: door de politie worden opgepakt en zonder proces jarenlang worden vastgehouden. Terwijl je niets hebt gedaan. Het overkwam voormalig Guantánamogevangene Mohamedou Ould Slahi uit Mauritanië. Hij vertelt erover in een zaal vol studenten van de Juridische Hogeschool Avans & Fontys.
Het beeld van zijn ontredderde moeder die haar zoon ziet worden meegenomen door onbekenden staat in zijn geheugen gebrand. In haar handen houdt ze gebedskralen vast. De angst in haar ogen begrijpt Mohamedou Ould Slahi, inmiddels 52 jaar oud, nog beter nu hij zelf een zoon van vier jaar heeft.
De Mauritaniër zat veertien jaar zonder aanklacht of proces gevangen in het beruchte detentiekamp Guantánamo Bay op Cuba. Slahi werd door de VS gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de terroristische aanslagen op 11 september 2001. Hij keek de doodstraf in de ogen. Van een eerlijk proces was geen sprake. Jarenlang onderzoek wees echter uit dat de verdenking ongegrond was.
Over zijn gevangenschap, de martelingen en de verhoren schreef hij het boek Guantánamo Diary (2015), waarop de speelfilm The Mauritanian (2021) is gebaseerd. Maar zelfs na zijn vrijlating in 2016 zat Slahi nog opgesloten. Vijf jaar lang had hij geen paspoort en mocht hij Mauritanië niet verlaten. Bovendien stond hij in Duitsland nog altijd als ongewenste vreemdeling geregistreerd vanwege een administratieve fout.
Mensenrechten
Toch woont de voormalig Guantánamogevangene sinds 2021 in Nederland. Naar eigen zeggen was Nederland het enige land dat hem wilde ontvangen. Even deed de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moeilijk, maar dat duurde niet lang.
“Mensenrechten zijn niet vanzelfsprekend”, zegt Slahi. “Mensen in Nederland hebben me geholpen om vrij te worden. Mensen die mij nog nooit eerder hadden gezien. Hier heb ik het goed.” Hij heeft er zijn missie van gemaakt om zijn ervaringen te delen met de wereld. Dat doet hij via boeken, films en theaterstukken bijvoorbeeld, en via interviews, gastoptredens en lezingen op scholen. [Tekst gaat verder onder de foto]
Slahi staat deze dinsdagochtend voor een grote groep eerstejaarsstudenten van de Juridische Hogeschool Avans & Fontys. Het merendeel heeft zijn boek gelezen of de film gezien. Ze bestoken hem met vragen, zelfs na afloop staan ze in grote getalen om hem heen, geduldig wachtend op hun beurt om hem te spreken of met hem op de foto te gaan. Hij lijkt wel een popster.
Privilege
Student Bilge Yazki (20) is weer onder de indruk. Ze was al eens eerder bij een interview met Slahi. “Ik vind het heel knap hoe hij na alle ellende nog zo positief in het leven staat. Hij laat zien dat je over nare ervaringen heen kunt komen of ermee kunt leren leven.”
Door zijn verhaal beseft Bilge des te meer hoe belangrijk het is dat mensenrechten worden geborgd. “Je moet er als burger op kunnen vertrouwen dat alle rechten en verboden ook echt worden nageleefd.”
Medestudent Mozes Ndongala (18) sluit zich bij haar aan. “De grootste les die ik heb geleerd van hem is dat we de mensenrechten moeten respecteren. Zijn verhaal laat zien wat er kan gebeuren als we dat niet doen.” [Tekst gaat verder onder de foto]
Slahi vindt het heel belangrijk dat de studenten beseffen dat zij het privilege hebben om in een rechtsstaat te wonen. “Als advocaat heb je veel macht en die kun je gebruiken om andere mensen te helpen. Wat je geeft is van jou, niet wat je bezit.”
Niet rijk
Dat bevestigt Elsa van de Loo. Zij deelt deze ochtend het podium met Slahi en vertelt dat ze niet rijk wordt van haar werk als sociaal advocate. Toch is het een bewuste keuze: “Op deze manier kan ik daadwerkelijk iets betekenen in iemands leven. Het feit dat iemand nog steeds een dak boven zijn hoofd heeft of zijn kinderen mag blijven zien, is me veel meer waard dan een dik salaris.” [Marieke Verbiesen]
