‘Trump-ban terecht, maar beperk macht social media’

Fontys-lector Recht en digitale technologie Colette Cuijpers snapt de social media-ban van Donald Trump: “Deze private bedrijven mogen hun eigen regels stellen.” Ze maakt zich wel zorgen over de macht van de ‘Big Tech’.

Ook voor de (gewezen) president van de Verenigde Staten is de vrijheid van meningsuiting niet onbegrensd, zo benadrukt de lector van Juridische Hogeschool Avans-Fontys. “Er is genoeg reden voor.”

Opruiing en aanzetten tot geweld, waaraan Trump zich volgens Twitter schuldig maakte, kan reden zijn om iemand te weren. “Het maatschappelijk belang - zoals ordehandhaving - weegt zwaarder dan het recht van een individu om zijn mening te uiten.”

Aansprakelijkheid
Nadat Trumps Twitteraccount vorige week al op zwart ging, volgden daarna ook Facebook en YouTube. De Duitse bondskanselier Angela Merkel sprak haar bedenkingen daarover uit, juist met het oog op de vrijheid van meningsuiting. Volgens haar moet de rechter beslissen of Trump (definitief) wordt gecensureerd, niet het bedrijf zelf.

Cuijpers ziet dat toch anders. “Een rechter hoeft er niet aan te pas te komen. Deze private bedrijven mogen hun eigen regels stellen. Als je je daaraan niet houdt, heb je pech. Bovendien zijn ze bang voor claims. Twitter en Facebook willen pertinent niet aansprakelijk worden gehouden voor gewelddadige acties die misschien voortkomen uit oproepen die ze verspreiden.”

Geen willekeur
Maar Cuijpers - ze werd een klein jaar geleden in een landelijke verkiezing uitgeroepen tot Lector van het Jaar 2020 - snapt het voorbehoud dat Merkel wil maken.

“Tegelijkertijd ligt er veel macht bij deze platforms, met hun miljarden gebruikers wereldwijd. Daarin moet geen willekeur sluipen, waarbij mensen te pas en te onpas worden gecensureerd. Want dan tast je de vrijheid van meningsuiting natuurlijk wel aan.”

Macht reguleren
De Europese Commissie is al een tijdje bezig om die macht van de onlineplatformen te reguleren. “Hun invloed is tot op zekere hoogte zorgelijk. Het is bovendien niet inzichtelijk wat er precies gebeurt met de data die bedrijven als Facebook vergaren. Zijn ze bezig ons gedrag te sturen? Doordat de onderliggende technologieën steeds complexer worden, groeit ook het gebrek aan transparantie.”

Cuijpers vindt het belangrijk dat de leiders van deze wereld goed het oog houden in mogelijk machtsmisbruik. “De politiek loopt toch al zo vaak achter de feiten aan als het gaat om technologische ontwikkelingen.”

Ook de gebruiker heeft macht
Overigens zie je dat het verweer tegen de ‘Big Tech’ nu nog vaak wordt aangevlogen vanuit één juridisch perspectief, bijvoorbeeld privacy- of mededingingsrecht. “Maar voor de bedrijven zelf is er allang geen onderscheid meer tussen die domeinen.”

“Als ook de verschillende Europese toezichthouders erin slagen om hierin meer samen te werken en één strategie te kiezen, helpt dat om een sterkere vuist te maken tegen eventuele misstanden.”

Niet-integer handelen
Een andere belangrijke corrigerende factor voor de tech-bedrijven is maatschappelijke acceptatie. “Als deze online-platformen op grote schaal niet-integer handelen, bijvoorbeeld door structureel aan de haal te gaan met privacygevoelige informatie, dan zie je dat gebruikers zich terugtrekken.”Op die manier stelt niet alleen de regulering van de overheid paal en perk aan hun groeiende invloed, maar ook de samenleving als zodanig.

“Maar dan moeten we als gebruikers misschien wel een kritischer houding aannemen, en expliciet aangeven waar voor ons de grens ligt. Producten als WhatsApp en Google waarvan we gratis gebruikmaken dienen natuurlijk ook ons gemak. We moeten bereid zijn om dat voor een deel op te offeren.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]