"Taboe op intimiteit is schadelijk voor kinderen”

Mogen onderwijzers de kinderen in hun klas aanraken? Of voetbaltrainers hun pupillen? Door de angst voor seksueel misbruik neemt het taboe op intimiteit toe, merkt pedagoge Simone Mark. "Dat is jammer én schadelijk voor kinderen.”

Zwemleraar Benno L., pedagogisch medewerker Robert M., de zedenzaken in de Rooms-Katholieke Kerk en nu de gevallen van misbruik van kinderen in de sportwereld. Simone Mark is er blij mee dat deze zaken naar buiten komen. Dat voorop. "Het is goed dat slachtoffers van seksueel misbruik durven te vertellen wat hen is overkomen. Seksueel misbruik in de kinderjaren verstoort de ontwikkeling van mensen en veroorzaakt grote schaamte. Zichzelf laten horen is een belangrijke stap voor de verwerking van het leed.”

Regels en protocollen
Maar de reactie van overheden en instellingen op het naar buiten komen van zedendelicten vindt ze niet goed. Mark maakte het zelf mee op een school waar ze werkte. "Een kind beschuldigde een docent ervan dat hij aan haar borsten had gezeten. De school schoot in een kramp. En dat zie je in de hele maatschappij. Er komen allerlei regels en protocollen die fysiek contact met kinderen onmogelijk maken. Zo ontstaat een taboe op aanraken en dát is juist niet goed voor kinderen. Het helpt ook niet om misbruik te voorkomen omdat kinderen dan niet leren wat wel en niet gepast is.”

Het onderwerp heeft haar sindsdien in zijn greep. Ze schreef er het boek Pedagogisch Contact – Verbondenheid door aanraking over, dat inmiddels zijn vierde druk beleeft. Ze geeft lezingen en masterclasses aan onderwijsinstellingen en sportclubs. Samen met de blinde cabaretier Vincent Bijlo maakte Mark een voorstelling waarmee ze optreedt voor professionals en studenten, onder meer op 8 juni voor Sittardse studenten van de Nieuwste Pabo, lerarenopleiding, Hogeschool Pedagogiek en speciale onderwijszorg (zie kader).

Bepaalde blik
Volgens Mark is het belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen als fysiek contact zich niet beperkt tussen ouder en kind. Kinderen moeten leren anderen dan hun eigen familie op dit punt te vertrouwen. Dat maakt ze ook weerbaar. “Aanraken is contact hebben. Dat kan door een hand te schudden, een bepaalde blik, zwijgend naast iemand te gaan zitten of een arm om iemand heen te slaan die verdrietig is.” Lichamelijk contact is volgens Mark essentieel om te ‘hechten’: een relatie tot stand te brengen en vertrouwen op te bouwen. Daarom is het zo jammer als dit niet meer zou kunnen en rigoureus wordt afgewezen, vindt ze.

Studenten laten oefenen
De missie van Mark is dan ook om onderwijzers, andere pedagogische professionals en ouders te overtuigen van een open omgang met lichamelijk contact. "Het is belangrijk om erover te praten, over wat gewenst en gepast is, de middenweg tussen overdreven knuffelen of helemaal geen contact. Studenten van pedagogische opleidingen kunnen dat op school al leren. Ze kunnen dan onderzoeken wat de invloed van hun eigen biografie op dit punt is. Misschien zijn ze zelf nooit aangeraakt in hun jeugd en hebben ze daarom moeite om op de juiste manier verbinding met kinderen te maken.” Het onderwerp moet een plek krijgen de onderwijsprogramma’s, vindt ze. "Ik zie dat nog veel te weinig. Mijn zoon die op de pabo zat vertelde me nog niet zo lang geleden dat zij leren kinderen vooral niet aan te raken.”

Misbruik in topsport
Dat na de RK-Kerk nu ook bij sportclubs meldingen van kindermisbruik naar buiten komen, verbaast de pedagoge niet. Het heeft - nog meer dan in het onderwijs – te maken met een gebrek aan openheid. "Met name in de topsport zie je dat er vaak een grote druk rust op de kinderen. Ze zijn belast met hun eigen ambitie én die van hun ouders. Die doen alles om hun kind naar de top te brengen. Daardoor kan er een te grote afhankelijkheid ontstaan van coaches en verzorgers. Dit vraagt een grote alertheid van clubs én van ouders. Ook ouders moeten het gesprek over dit onderwerp voeren”, meent Mark.

Vals beschuldigd
Alle goede intenties ten spijt, professionals worden ook terughoudend in hun contact met kinderen uit angst om vals te worden beschuldigd, merkt Mark. Maar als ze weten wat ze doen, hun aanpak kunnen legitimeren, is dat volgens haar niet nodig. "Als je kunt uitleggen waarom je doet wat je doet, hoef je niet bang te zijn voor valse beschuldigingen. Die komen sowieso zelden voor. Als het wel gebeurt, ligt er ook een taak bij de scholen en clubs. Als ouders hun kinderen van de crèche halen omdat er een man werkt, moet het bestuur de aanpak beter uitleggen en zo’n man niet alleen laten staan. Haal ouders binnen, betrek ze erbij. Ook voor sportverenigingen geldt dat. Het is een emancipatieproces. Maar alleen openheid voorkomt misbruik.” [Petra Merkx]

Voorstelling met Vincent Bijlo
De voorstelling Geluk raakt je van Simone Mark en Vincent Bijlo is op donderdag 8 juni te zien in Schouwburg De Domijnen in Sittard. Aanvang: 20.00 uur. Kaartjes kosten € 7,50 (inclusief consumptie) en bestel je hier.