‘Taalprobleem reikt verder dan de pabo’

De taaltoets in je propedeusejaar niet gehaald? Dan moet je de pabo-opleiding verlaten. Dat is de strekking van het nieuwe beleid op de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Hoewel de toets nieuw zou zijn, werkt Fontys al jaren met eenzelfde soort toets. “Maar het taal- en rekenprobleem onder studenten reikt veel verder dan de pabo.”

Bij de HAN wist 80 procent van de studenten geen voldoende te halen voor de toets die vanaf volgend jaar verplicht wordt. Er werd slecht gescoord op schrijfvaardigheid, spelling, woordenschat en zinsbouw. Iets waar de verplichte taaltoets verandering in moet brengen om zo de kwaliteit van de toekomstige leraren te verhogen.

De Nationale Onderwijsgids meldde dat een dergelijke taaltoets nergens anders te vinden is, maar volgens Noud Theunissen, directeur van De Nieuwste Pabo in Sittard, kennen zijn opleidingen zo’n zelfde soort toets al jaren. “We hebben in het eerste jaar zowel taal- als rekentoetsen, die deel uitmaken van de propedeuse. Wil je je propedeuse halen, dan is het succesvol afsluiten van deze toetsen noodzakelijk.”

Voldoende vaardigheid
Ook in de daaropvolgende jaren krijgen de pabostudenten de taalvaardigheidstoetsen voorgelegd, zodat zij gedurende hun studie een aantal keer langs de meter worden gelegd. “Zodat ze allemaal voldoende taal- en rekenvaardigheid hebben wanneer ze het werkveld betreden”, aldus Theunissen.

De moeite die studenten met taal hebben, komt volgens de directeur echter niet alleen voor op pabo-opleidingen. “Het algemene taal- en rekenniveau onder studenten in Nederland daalt. Een structureel probleem, omdat het vaardigheden zijn waar op het middelbaar onderwijs niet naar gevraagd wordt. En wanneer je een vaardigheid niet onderhoudt, verlies je hem.” 

Brede ondersteuning
Om ervoor te zorgen dat de pabostudenten in Sittard hun vaardigheden wel op het juiste niveau houden, kent de opleiding verschillende ondersteuningsprogramma’s. Theunissen: “We willen dat onze studenten succesvol zijn. En meer dan hier voldoende aandacht aan besteden, kunnen we eigenlijk niet doen.”

Het verhogen van de taalvaardigheid van studenten staat niet alleen bij de pabo-opleidingen hoog op de agenda. Fontys kent namelijk ook de projectgroep Fontys Taalbeleid, die anticipeert op de WIB, de wet internationalisering in balans. Deze wet is een doorontwikkeling van de eerdere wet taal en toegankelijkheid, die uiteindelijk niet aangenomen werd. “Maar het ziet ernaar uit dat deze wet er binnenkort wél door komt”, aldus projectleider Sandra van de Ven.

Uitvoerbaar beleid
De nieuwe regelgeving houdt in dat iedere hogeschool in maart volgend jaar een eigen taalbeleid dient te hebben. Binnen Fontys betekent dat een beleid dat bestaat uit verschillende kaders, vastgesteld met professionals binnen de instelling. “Belangrijk daarbij is om te kijken hoe we bepaalde doelstellingen op een haalbare manier kunnen realiseren. Een uitvoerbaar beleid, daar willen we naartoe.” 

Rond de zomer moet het conceptplan af zijn, zodat het definitieve taalbeleid aan het eind van het kalenderjaar vastgesteld kan worden. Tot die tijd kunnen studenten altijd gebruikmaken van de extra ondersteuningen die er binnen verschillende instituten al zijn, zoals Taalwerkplaatsen. Van de Ven: “Deze liggen nu nog niet vast in Fontysbreed beleid, maar we willen straks iedere student handvatten bieden om aan zijn of haar taalvaardigheid te werken. We willen dat onze studenten uiteindelijk allemaal zo goed mogelijk voorbereid zijn op hun loopbaan. Want met een taalachterstand beginnen aan je carrière is niet alleen voor een werkgever niet wenselijk, maar al helemaal niet voor studenten.”

Moeite met taal
Dat ziet ook Katinka de Croon, lid van de werkgroep ‘Taal- en leesontwikkelend opleiden’ van Fontys Kind en Educatie (FKE). “Als een student moeite heeft met schriftelijke taalvaardigheid, is er vaak ook sprake van een tekort aan verdiepende kennis. En als je mondeling al niet goed duidelijk kunt maken wat je wil vertellen, wordt dat op papier helemaal lastig." [Tekst gaat verder onder de foto] 

Daarom ontwikkelde Fontys Kind en Educatie zo’n zeven jaar geleden al een eigen taalbeleid met als doel om studenten te begeleiden op het gebied van professionele taalvaardigheid, van propedeuseniveau naar hbo-eindniveau. “Al onze docenten ondersteunen studenten middels dit beleid zoveel mogelijk in hun taal- en denkontwikkeling, waarbij studenten leren om nieuwe kennis om te zetten in schriftelijke inzichten.”

Te weinig begeleiding
Volgens De Croon hebben studenten voornamelijk moeite met schriftelijke taalvaardigheden, zoals analyseren en reflecteren. “We toetsen de voortgang van onze studenten aan de hand van portfolio’s en merkten dat we onze studenten eigenlijk veel te weinig ondersteunen in het schriftelijk weergeven van hun inzichten. We gingen er maar van uit dat het ze lukte op basis van ons aanbod en aanbevolen literatuur om de juiste en soms ook complexe schriftelijke taal te vinden, maar dat was lang niet voor iedere student het geval.”

In het taalbeleid van FKE staat dan ook vooral het professionaliseren van de docenten centraal. “Docenten moeten studenten bewust leren hoe zij informatie kunnen verwerken en omzetten in schriftelijke producten. Daar zijn we volop mee bezig, en iedere docent is er inmiddels van overtuigd dat zijn of haar rol in het begeleiden van studenten daarin ontzettend belangrijk is.”

Mogelijk maken
Om (nog) meer zicht te krijgen in werkwijzen die effectief zijn in het taalonderwijs en het ondersteunen van de taalvaardigheid van studenten heeft FKE samen met het domein educatie (FLOT, PTH, Pedagogiek) ook een aanvraag gedaan voor een lectoraat op het gebied van taal. “Juist om dit soort Fontysbrede vraagstukken extra te kunnen ondersteunen vanuit onderzoek.”

Maar eerst het algemene taalbeleid dat dus volgend jaar actief gebruikt moet worden door alle instituten. “Wij hebben bij Kind en Educatie al heel wat mooie stappen gezet, in lijn met wat binnen heel Fontys wordt doorgezet. Dat we straks vanuit een breed ondersteund kader specifiek kunnen kijken wat nodig is om de ontwikkeling van professionele taalvaardigheid mogelijk te maken, maakt van dit beleid iets moois.”