Studenten journalistiek vertellen de échte oorlogsverhalen

Ons leven is niet meer hetzelfde, zeggen studenten Adája Unlandt, Mats Cooper, Nudrat Tahir en Mai-Lin Steegers nadat ze onlangs zijn teruggekomen uit Polen. Daar interviewden ze samen met andere Europese journalisten in opleiding Oekraïense studenten en professoren die vertelden over hun ervaringen met de oorlog.

Voor een initiatief van Erasmus+ en de Europese Commissie reisde het viertal vorige maand naar de Poolse stad Poznań, net als tientallen andere studenten Journalistiek, docenten en professoren uit Europa. Doel was om internationale samenwerking te bevorderen en verhalen uit Oekraïne de wereld in te brengen met zelfgemaakte mediaproducties.

Want dat is nodig, stellen de Nederlandse studenten. “In de media lees je veel feitelijkheden en cijfers over de oorlog in Oekraïne”, vertelt Nudrat. “Maar wat hebben de mensen te vertellen die de oorlog aan den lijve meemaken? Wij wilden het menselijke verhaal vertellen.”

De studenten maakten verschillende producties, in internationaal verband en met zijn vieren. Dat resulteerde onder andere in Ukrainian Stories of Oekraïense verhalen, waarin ze het gesprek met drie academici hebben uitgelicht en voorzien van foto’s en bewegende beelden. “De oorlog krijgt op deze manier echt een gezicht”, aldus Adája. 

De week was erg intens, maar de maand erna was nog slopender, weet Mai-Lin. “Geen van allen hadden we gedacht dat we zo aangedaan zouden zijn door de verhalen die we hebben gehoord. We zijn ze gaan beschouwen als vrienden, maar we kunnen in die hoedanigheid niets voor ze doen.”

“Ons enige wapen is de verhalen delen die we hebben gemaakt”, vult Mats aan. “En laten zien wat oorlog met mensen doet.” Het is niet de eerste keer dat hij met een tolk aan tafel zit. Mats wil de kant op van conflictjournalistiek. “Om mensen te laten zien wat er mis is in de wereld.”

Nazorg
Dat is niet voor iedereen weggelegd. Mai-Lin heeft het er zichtbaar moeilijk mee. “We hebben mensen gesproken wiens leven voor altijd is veranderd. Maar ook ons leven is niet meer hetzelfde na deze reis. De nazorg op school is heel goed, we praten er met zijn allen heel veel over.”

De Oekraïners die ze spraken, vonden dat de buitenlandse media vaker heftige oorlogsbeelden moesten laten zien, de oorlog zoals die is. Nudrat onderzocht of de Nederlandse nieuwsconsument daarop zit te wachten. “We moeten heel erg oppassen dat we mensen niet oorlogsmoe maken. Dat kan door vaak heftige beelden te laten zien, maar ook door te veel persoonlijke verhalen te vertellen.” [Tekst gaat verder onder de foto]

Het gaat volgens haar om de frequentie en een goede balans. “De media kan het ook zo brengen dat mensen het nieuws en de verhalen zelf opzoeken, het hoeft niet altijd vol in het gezicht gebracht te worden.” Daar dacht Nudrat, net terug uit Polen, anders over. “Maar eenmaal thuis, bedacht ik me: zou ik deze verhalen elke dag kunnen horen? Nee.”

Jezelf beschermen
Het belangrijkste wat Adája heeft geleerd tijdens deze reis, is hoe je als journalist het beste kunt omgaan met heftige omstandigheden en hoe je jezelf daarin beschermt. “We waren allemaal behoorlijk emotioneel en namen de verhalen met ons mee naar huis. We moeten leren om afstand te houden tot ons onderwerp, anders kun je als journalist niet goed functioneren.”

Ook Nudrat heeft de spanningsboog aan den lijve ervaren. “Er is een verschil tussen een journalist en een hulpverlener. Dat lijkt logisch, totdat je zelf in een situatie komt waarin je wilt helpen. Je bent journalist, maar ook mens. Toch stopt jouw taak als journalist op een bepaald moment, ook voor je eigen gezondheid is dat heel belangrijk.” [Marieke Verbiesen]