Handhaven rookverbod lastig, Fontys lukt het wel

Universiteiten en hogescholen vinden het rookverbod op de campus niet te handhaven. Ze nemen boetes voor lief of ze vechten die aan. Met de inzet van beveiligers en facilitair medewerkers lukt het Fontys wel om het verbod te handhaven. Buiten de campus is het lastiger.  

“Vroeger toen er nog op onze campussen en grond gerookt mocht worden, was er meer overzicht en toezicht zodat we meer grip op de situatie hadden”, licht facilitair manager Desiree Hendrix toe. “Nu mogen studenten overal buiten de campus roken waardoor er minder toezicht mogelijk is. Als studenten roken op een fietspad of de weg zorgt dat voor onveilige situaties en dat willen we niet.”

Ook zit Fontys met het afval van de peuken in haar maag. Om overlast zoveel mogelijk te beperken, staat Fontys in nauw contact met de gemeente en de GGD. “We trekken samen op rondom vraagstukken die hiermee te maken hebben. En we betrekken hierin het Nationaal Preventieakkoord waar afspraken in staan om Nederland gezonder te maken, onder andere door te stoppen met roken.”

Daarnaast betrekt Fontys de rokers er zelf bij. Hendrix: “Wat hebben zij nodig en welke faciliteiten moeten of kunnen we aanbieden?”

Op de campussen lukt het Fontys wel om het rookverbod te handhaven. “Er wordt hier vrijwel niet meer gerookt”, aldus Hendrix. “We hebben beveiligers en facilitair medewerkers die rondlopen en mensen aanspreken wanneer dat nodig is.” Fontys heeft dan ook geen boetes ontvangen van de toezichthouder. De hogeschool lijkt een uitzondering te zijn.

In beroep
Zo heeft de Universiteit Utrecht van toezichthouder NVWA 1.800 euro aan boetes gekregen omdat er mensen op de campus stonden te roken. Tegen die boetes gaat de universiteit in beroep, schreef DUB afgelopen december.

Het verbod valt gewoon niet te handhaven, is het argument. Het terrein is groot en wordt ook nog eens doorsneden met stroken openbare ruimte, waar het verbod niet geldt. Er zouden honderden handhavers nodig zijn.

Ook de universiteit en hogeschool van Amsterdam (UvA en HvA) zijn dit kalenderjaar gestopt met handhaven. Ze hebben enkele duizenden euro’s aan boetes gekregen, maar permanente handhaving zou twee miljoen euro per jaar kosten. Dat is niet in verhouding, vinden ze. In plaats daarvan staan er nu ludieke verbodsborden op de campus.

Rookzones verwijderd
Per september 2020 is het rookverbod ingegaan. Binnen de gebouwen was het al veel langer verboden, maar nu mogen rokers ook niet buiten gaan staan. De asbakken en rookzones zijn verwijderd.

Dat geeft soms problemen. In Wageningen spreken ze van een ‘peukenzee’, want rokers laten hun peuken slingeren of gooien die in de natuur. De universiteit houdt peukenopruimacties die niet nodig zouden zijn als iedereen zich aan het verbod hield.

Het is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit die bij overtredingen boetes oplegt. “Wij controleren of de onderwijsinstellingen aan de regels voldoen, en de wet is nu eenmaal dat je niet mag roken op de campus”, zegt een woordvoerder.

Volgens haar gaat het heus wel met enige nuance. Universiteiten en hogescholen hebben grote terreinen en er kan altijd iemand ergens uit het zicht een sigaret opsteken; daar kun je als instelling weinig aan doen. “Maar als er voor de deur mensen staan te roken en de beveiliging zegt er niets van, of docenten gaan er gewoon bij staan, dan is het een ander verhaal.”

Praktische bezwaren
De NVWA vertelt niet hoeveel boetes er precies zijn uitgedeeld aan de instellingen en over de praktische bezwaren gaat de autoriteit niet. Daarvoor moeten we bij het ministerie van Volksgezondheid zijn.

Volgens het ministerie is het heus wel mogelijk om het verbod te handhaven. “Er wordt echt niet van universiteiten en hogescholen verwacht dat ze 24/7 allerlei antirooksurveillanten hebben rondlopen”, zegt Ruben van Dorssen, woordvoerder van het ministerie. “Maar wel dat er voldoende wordt gedaan aan bijvoorbeeld borden, signalering, voorlichting en beleid. Ook moeten de instellingen rokers aanspreken waar dat nodig is. Dat blijven we verwachten.”

En dat is niet voor niets, stelt hij. “Het onderwijs moet een plek zijn voor inspiratie en groei; roken gaat daar erg slecht mee samen. De schade door roken en meeroken moet niet worden onderschat. Roken veroorzaakt nog altijd twintigduizend doden per jaar.”

En de praktische bezwaren van de instellingen? “In de handhaving is er vanaf dag één altijd veel begrip voor geweest dat grote terreinen niet eenvoudig helemaal rookvrij te maken zijn”, stelt Van Dorssen. “Maar het rookverbod hoort ook bij de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de instellingen.”

Rookvrije generatie
Het rookverbod wordt volgens hem steeds normaler. “De studenten van nu zijn bij hun vooropleiding ook gewend aan een rookvrij onderwijsterrein. De noodzaak om door te pakken met het rookvrij maken schoolpleinen, onderwijsterreinen en andere omgevingen van jongeren is groot, zolang de impact van roken op onze volksgezondheid nog zo enorm is.”

Met het aangescherpte verbod wilde toenmalig staatssecretaris Paul Blokhuis (ChristenUnie) het roken verder ontmoedigen. Veel jongeren steken op het schoolplein hun eerste sigaret op, was een van zijn overwegingen. De overheid streeft naar een ‘rookvrije generatie’ in 2040. [Marieke Verbiesen/HOP]