'Rellen beangstigen me als aankomend journalist'

De coronarellen van afgelopen weekeinde en bedreiging van (foto)journalisten, hebben er flink ingehakt bij twee Fontys-studenten Journalistiek. Maar neemt het wantrouwen in journalisten in Nederland wel toe, vraagt een docent aan hun opleiding zich af.

In Tilburg, de stad waar de opleiding is gevestigd, braken zondagavond hevige rellen uit. Daarbij werd een journalist tot in een brandgang achtervolgd en kon hij via een tuin ontsnappen aan een woedende menigte.  

“Ik zie mijn toekomst als journalist somber in”, zegt vierdejaarsstudent Timo. ,,De kans om een baan te krijgen in de journalistiek was sowieso al gering, maar de wil om in dit werkveld aan de slag te gaan wordt voor mij met de dag minder. Ik ga bij Brabants Dagblad stage lopen, en de belaagde journalist was van dat medium. Dit zet me natuurlijk wel aan het denken.”

Veiligheidscursus
Ook tweedejaars Luca is erg aangeslagen door wat er zondag is voorgevallen: “Het is vreselijk. Het beangstigt me als aankomend journalist.” 

“Gelukkig hebben we in ons eerste jaar een veiligheidscursus gekregen. Daarbij bootsten we verschillende situaties na, waaronder eentje soortgelijk aan die van zondag. Toen we deze lessen kregen, ging ik er niet van uit dat mij dit zou kunnen overkomen. Maar na wat er gisteren is voorgevallen, ga ik dat lesboekje toch nog even tevoorschijn halen.”

Terrorisme
Het beeld van een demonstratie, veranderde volgens Luca toen hij hoorde dat mensen werden opgeroepen om zwaar vuurwerk en wapens mee te nemen.

“Het is geen protest meer, het is terrorisme. Als je dan hoort dat ze een kledingwinkel voor kinderen in de fik steken en ergens anders een dierenzaak helemaal afbranden. Je kunt mij dan niet vertellen dat je dit doet om ‘de overheid te pakken’ of om te protesteren tegen wat dan ook.”

Timo snapt sowieso niet dat het vertrouwen in de journalistiek bij een bepaald deel van de bevolking zo diep is gezonken. Journalisten zijn in de ogen van deze mensen een soort vijand geworden. “Het is erg Amerikaans om zo in hokjes en uitersten te denken, waardoor er geen discussie meer mogelijk is. Of je bent voor ze, of je bent tegen.”

Complottheorieën
Zelf deed hij research naar complottheorieën die in Nederland de ronde doen. Wat hem opvalt, is dat er heel negatief wordt geschreven over de media. Dat deze te volgzaam zouden zijn en niet kritisch genoeg over allerlei zaken. "Maar wanneer media kritisch zijn over de verkondigers van complottheorieën, dan kan het opeens niet meer. Voor mijn gevoel hebben de mensen die gisteren de straat op zijn gegaan en al deze complotten geloven echt waanideeën over hoe de samenleving in elkaar steekt.”

Wat Luca zelf als journalist zou doen bij dit soort rellen? “Je hebt twee keuzes: of je gaat erheen als journalist en loopt gevaar dat ze je achterna zitten. Of je gaat incognito en moet zonder mondkapje tussen de rellende mensen lopen. Je kan niet winnen in zo’n situatie.”

Probleem lijkt groter
Ook Simon Knopper, docent Journalistiek bij Fontys, is enorm geschrokken van de rellen in Tilburg en Eindhoven. “Je bloed gaat ervan koken. Dit is echt heel erg.” Dat een journalist van het Brabants Dagblad door relschoppers werd belaagd, geeft volgens Knopper aan dat sommige mensen steeds radicaler reageren op de media.

Toch is er volgens hem niet zozeer sprake van meer bedreigingen van journalisten. “Door de aandacht die er momenteel is voor dit soort excessen, lijkt het probleem steeds groter te worden. Maar het is de vraag of dat zo is.”

Vertrouwen nog groot
Knopper wil het probleem niet bagatelliseren, maar volgens hem blijkt uit onderzoek van Reuters dat het vertrouwen van Nederlanders in de traditionele media nog steeds erg hoog is. Ook in coronatijd. 

“De groep die journalisten belaagt en het nieuws bestempelt als fake news is niet per se groter geworden, maar laat wel nadrukkelijker van zich horen. En ze krijgen hiervoor ook steeds meer een platform.”

Aangiften prioriteit geven
Om toekomstige journalisten beter te wapenen tegen mensen met radicale meningen, is er binnen de opleiding Journalistiek steeds meer aandacht voor veiligheid. Het initiatief Persveilig van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) sluit hierop aan. “De NVJ is daarmee al meerdere malen bij ons langsgekomen. Zo krijgen onze studenten handvatten hoe ze met deze dreigingen om kunnen gaan.”

Ook de lobby vanuit de NVJ om sneller en beter werk te maken van het aangifteproces rond bedreigingen, juicht Knopper toe. “Tot nu toe hadden deze aangiften geen prioriteit bij de politie. Het wordt tijd dat dit, ondanks hun beperkte capaciteit, gaat veranderen.” [Bram Keeris en Ivo van der Hoeven]