Ontcijfer de visie
Wat zie jij jezelf doen? Welk beeld past bij wat jij wilt bereiken? Zomaar twee vragen die stilstaan bij het ‘verbeelden’. Juist op onze verbeeldingskracht wordt een beroep gedaan momenteel. Dat komt zo: onbewust hebben we een economie gecreëerd die aanmoedigt wat we niet willen.
Echter wat willen we dan wel? Het is er nog niet, hoe kun je dan iets communiceren wat nog geen vaste vorm heeft? Dat kunnen we prima in een visie, een beeld, vangen. ‘Begin with the end in mind’ aldus Stephen Covey.
Toch gebeurt dat in de praktijk vaak niet.
Hoe komt dat? We zien het op scholen, waar rapporten de leerprestaties van een leerling tonen. We kunnen het waarnemen in de economie: zijn de getallen op de beurs gestegen of gedaald? Is er sprake van groei van het BNP? En zelfs de Efteling drukt haar visie tegenwoordig uit in een rapportcijfer.
Het zoveelste voorbeeld van de ‘becijfering’ van de maatschappij, waarbij we die gelijkstellen aan de realiteit. Terwijl het eigenlijk begonnen is vanuit goede bedoelingen. Om inzichtelijk te maken hoe iemand het doet of presteert. Met andere woorden om het onzichtbare, zichtbaar te maken. Om waardering te geven en uit te drukken. Een cijfer is een middel om het proces inzichtelijk te maken, geen doel op zich. Toch worden het middel en het doel regelmatig door elkaar gehaald.
Zo hoor ik vaak dat afgestudeerden héél blij zijn met hun cijfer. Mag je dan niet blij zijn met je cijfer? Natuurlijk wel! Maar wat zegt zo’n cijfer nou echt? Dat je precies voldaan hebt aan wat er wordt gevraagd, je binnen de lijntjes hebt gekleurd? Wat doe je dan als er niks gevraagd wordt, ga je dan stil zitten totdat er een vraag wordt gesteld? Want in het onderwijs werken we met cijfers, maar wat zegt dat werkelijk over jou als persoon? Als je boos wordt bij een onvoldoende en hypergelukkig bij een dikke 8 kun je dat altijd relativeren: je bent niet je cijfer.
En over die visie van de Efteling: ze willen een 9+ halen. Maar wat zegt dat nou eigenlijk? Want visie gaat over iets heel anders: een beeld van de wereld zoals jij dat wilt zien. Inspireert het dan om te zeggen ‘wij willen een 9+’? Is het een lonkend perspectief? Is het überhaupt een beeld? Ik denk dat we visie niet kunnen uitdrukken in cijfers en daar afscheid van moeten nemen.
Wat geldt voor de Efteling geldt wat mij betreft ook voor de economie en samenleving in zijn geheel. Laten we verbeelden wat we wel willen en cijfers daarbuiten laten. Wat voor wereld willen we nu eigenlijk zien? Maar als ik het dan toch in cijfers moet uitdrukken zou ik het als volgt doen: 0 schulden, 0 ontbossing en 0 plasticsoep.
Martijn Derksen is werkzaam bij Fontys Educatief Centrum.