Eindhoven,
22
april
2020
|
13:28
Europe/Amsterdam

‘Om meer dan privacy-redenen is corona-app geen goed idee’

Is de ‘corona-app’ een technologische oplossing die meer kwaad dan goed doet? “Ja”, zegt docent-onderzoeker Jo-An Kamp van Fontys. Samen met collega’s haalde zij de app door een tool die de impact van technologie bepaalt. “Ook tot onze eigen verbazing kwam dit eruit”, zegt Kamp.

In de discussie over de app (die bijhoudt of je in aanraking bent geweest met door corona besmette mensen) gaat het vooral over de privacy-aspecten, maar volgens Jo-An Kamp van Fontys Hogeschool ICT is er veel meer mis met het concept. “In potentie lijkt het een middel om je gezond verstand te vergroten, maar in de praktijk is er een gerede kans dat dit juist onderuit wordt gehaald.”

Diverse experts constateerden dit weekend al tijdens een zogenoemde Appathon dat er veel mis was met de corona-apps in ontwikkeling, die het ministerie van Volksgezondheid aan hen voorlegde. Toch zei premier Mark Rutte dinsdag tijdens de persconferentie over de coronacrisis goede hoop te hebben dat de app er komt.

Techno-optimisme
Volgens Jo-An Kamp lijdt het kabinet daarmee aan ‘techno-optimisme’. “Het is een valkuil waar we steeds instappen”, zegt de docent-onderzoeker. “Bij de ontwikkeling van nieuwe technologie vragen we ons te weinig af wat de werkelijke meerwaarde gaat zijn en of deze technologie ook echt een oplossing is voor het probleem.”

Dat is de reden dat de Fontys-onderzoeksgroep Technofilosofie een tool ontwikkelde die bij elke nieuwe technologische ontwikkelingen nagaat wat nut en noodzaak ervan zijn: de Technology Impact Cycle Tool (TICT). Onder meer lector Mens en Technologie Jo-An KampJanienke Sturm en lector Recht en Digitale Technologie Colette Cuijpers werkten eraan mee.

Negatieve effecten
De tool is nu vooral nog een hulpmiddel voor ICT-studenten, zodat ze leren verder te denken dan puur de technologische oplossingen waarmee ze bezig zijn. Het helpt ze om vragen te stellen als ‘Weet je zeker dat je met dit middel echt het probleem oplost?’ of ‘Welke negatieve effecten kan het hebben?’

Interessant om TICT ook eens los te laten op de corona-app, dacht de Fontys-onderzoeksgroep Technofilosofie. Gaat deze app helpen om het rondwarende coronavirus in te dammen?

“Ook tot onze eigen verbazing kwam eruit dat dit niet het geval is. We dachten vooraf dat het met aanpassingen nog wel mogelijk zou zijn. Zo is de tool ook ingericht: er wordt steeds gevraagd: ‘wat kun je doen om het beter te maken?’. Maar bij de corona-app was de uiteindelijke conclusie dat die gewoon niet gaat helpen”, vertelt Kamp.

Onwenselijke situaties
De voornaamste redenen zijn dat de app voor ‘schijnveiligheid’ en valse positieve of negatieve uitslagen zorgt, alleen al doordat de bluetoothtechniek door ramen en muren gaat. Ook zorgt het voor sociaal onwenselijke situaties en misbruik.

Kamp legt uit: “Als je langer dan een half uur netjes op 1,5 meter afstand met je buurman staat te praten, krijg je misschien wel een melding, en zoen je een minuut intensief met iemand, dan niet. Ook misbruik is makkelijk: je kunt de app uitzetten als dat je beter uitkomt.”

Dat de app op basis van vrijwilligheid kan worden gebruikt, roept eveneens eindeloos veel vragen op. Wat is vrijwillig? “Kan de kapper straks eisen dat je eerst je status laat zien voordat je naar binnen mag? Mag de politie een groepje van zeven jongeren aanhouden als ze allemaal een groene melding kunnen laten zien? Ben je een eikel als je ondanks een ‘melding’, die misschien onterecht was, toch op pad gaat?”

Hele waslijst
Kamp kan een hele waslijst met onwenselijke situaties opnoemen. Ook technisch zijn problemen te verwachten. Zo vereist de app dat je continue bluetooth op ‘high performance’ aan hebt staan, wat je batterij leeg trekt. Al met al is de app geen goed idee, concluderen de Fontys-onderzoekers op basis van hun tool TICT.

“De gedachte was dat de app het gezonde verstand ondersteunt, maar dat is niet zo. Het creëert continue onrust en nieuwe vragen. Mensen vertrouwen ook te veel op techniek en kunnen daardoor onterecht overmoedig worden, terwijl je eigenlijk gewoon je gezonde verstand moet gebruiken. Anderhalve meter afstand houden en vaak je handen wassen, daar heb je helemaal geen technische oplossing voor nodig.” [Petra Merkx]

Jo-An Kamp heeft het ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zaken gemaild over het bestaan van
TICT en ook de uitslagen van het eigen onderzoek gemaild, maar daar nog geen reactie op gekregen.

Reacties 1 - 4 (4)
Bedankt voor uw bericht.
Olaf Janssen
23
April
2020

Ik geloof best dat de nu voorgestelde apps niet meteen de beste oplossing zijn. Maar we moeten ook niet vergeten dat “afstand houden” en “handen wassen” helemaal geen gezond boerenverstand zijn. Dit zijn vrijwillig en aangeleerde gedragingen gebaseerd op wetenschappelijke kennis, technologische ontwikkeling en het uittesten hiervan.

Sterker nog, eerste ingevingen zijn vaak dat het allemaal wel meevalt of dat het hier toch niet zal gebeuren; of overreacties: ik verberg me volledig met voorraad en wapens. We hebben blijkbaar toch echt de regering nodig en instituten zoals het RIVM die ons helpen met het corrigeren van ons best wel ongezonde boerenverstand. Het ene land doet dat met strenge lockdown regels, het andere land krijgt het al voor elkaar door mensen eerst op hun schuld- en verantwoordelijkheidsgevoel aan te spreken. Maar het is wel nodig gebleken.

Volgens mij is technologie bij uitstek geschikt om ons te helpen met concepten die wij intuïtief niet begrijpen of geloven zoals exponentiële groei en bewegingen op wereldschaal. Je moet oppassen dat je techno-optimisme, het gevoel dat een technologie de ultieme oplossing is, gaat bestrijden vanuit dezelfde valkuil, namelijk door te verwachten dat de corona-app een ultieme, onbreekbare, feilloze oplossing is vanaf het moment dat het bedacht wordt.

Tussen als die techno-fobie en -optimisme hoop ik dan ook dat onze ICT studenten niet ontmoedigd raken en de TICT blijven gebruiken om nieuwe corona-apps en andere technologie te bespreken, zodat de mensheid in een volgende pandemie zonder ingrijpende problemen in de zorg en economie kan overleven. En dat we niet weer schaapachtig “dit had niemand verwacht” zeggen, want het was wel verwacht alleen vond ons gezond verstand dat niet leuk.
Jo-An Kamp
23
April
2020
Dank je wel voor deze zeer genuanceerde toevoeging, Olaf!

Ook wij balanceren regelmatig tussen utopische en dystopische denkbeelden: het is verleidelijk om dat te doen (want dan kun je mooi je gelijk halen in een discussie met anderen), maar zo'n zwart/wit voorstelling blijkt in de praktijk niet erg constructief om tot beter werkbare oplossingen te komen, daar heb je helemaal gelijk in.

De TICT is daarom niet voor niets een cyclische tool: de bedoeling is dat je deze gebruikt om op meerdere momenten in het proces vragen te stellen en de peilstok te steken in hetgeen je op dat moment aan het denken of bouwen bent.

Wat we nu hebben geconcludeerd betekent niets meer of minder dan dat de Apps die ons nu werden voorgeschoteld op dit moment waarschijnlijk niet de beste oplossingen zijn voor het eerder geschetste probleem. En dat hadden diverse experts met ons ook al geconcludeerd.

Wat het wel betekent? Dat we terug moeten naar de tekentafel (op zoek naar digitale en minder digitale technologieën die ons kunnen helpen) en ook daar kan de TICT ons weer van dienst zijn. Alleen... nieuwe ideeën roepen waarschijnlijk ook weer nieuwe vragen op!
Piet van den Boom
22
April
2020
Zo, die zit. Wat mij betreft tien punten. Grondige check die hard nodig is. De app wordt door beleidsmakers (en de bedenkers) gezien als iets wat geen fouten kan maken, sterker nog: kan voorkomen dat mensen fouten maken, hun gedrag kan sturen. Onzin natuurlijk. Zo werkt menselijk gedrag niet. Als iemand niet intrinsiek gemotiveerd is om een offer te brengen voor een ander belang dan eigenbelang, dan kun je hem alleen met dwang en angst proberen bij te sturen. Op elke hoek van de straat een BOA met een bonnenboekje (maar we hébben al zo weinig BOA's).
Als een app jou helpt bij het maken van betere keuzes, en die verstandig gedrag beloont dan heeft het wellicht meer effect. Maar app's die beslissen wat jij moet doen en wat anderen met jou doen? Dat is toch een nachtmerrie...
Jo-An Kamp
23
April
2020
Juist op de grens tussen menselijk gedrag en techniek liggen de meest uitdagende vragen. Laten we dit niet alleen vanuit technisch oogpunt aanvliegen, maar ook bezien vanuit de menselijke kant!
Hans van der Linden
22
April
2020
Je verstand uitzetten en 100% afgaan op de techniek is soms levensgevaarlijk, maar sommigen vinden het prachtig. En als er een (dik betalende) markt voor is dan MOET het er komen, nietwaar? Zo ontstaan de overbodige concepten.
Jo-An Kamp
23
April
2020
Als ergens geen klanten voor zijn, dan is er ook geen markt, dus dat zal nog wel meevallen...
Freddy Hurkmans
22
April
2020
Helemaal mee eens. Die hele waslijst aan vragen zijn hier thuis ook al voorbij gekomen. Volgens mijn gewone boeren verstand is het heel simpel: een tool dat meer problemen geeft dan oplossingen is een waardeloos tool.
Jo-An Kamp
23
April
2020
Hahaha, was het maar zo simpel... dan hadden we dit ook in een Excelsheet uit kunnen werken ;-)