Eindhoven,
31
januari
2020
|
10:29
Europe/Amsterdam

Nieuwsmijder dobbert op oceaan van onwetendheid

Dankzij het boek ‘Het Nieuwsdieet’ is het fenomeen ‘nieuwsmijder’ weer helemaal terug. Als je weet waar dit over gaat, volg je gelukkig het nieuws. En dat is maar goed ook, betoogt Fontys-docent Jos Straathof in onderstaand opinie-artikel.

Stop met het consumeren van nieuws en je wordt gelukkiger, je denkt helderder, komt tot waardevollere inzichten, maakt betere beslissingen en je houdt tijd over voor de échte belangrijke dingen. De Zwitser Rolf Dobelli, schrijver van Het Nieuwsdieet, kent geen twijfel.

Jos StraathofDe boodschap van Dobelli zal bij sommigen in vruchtbare aarde vallen. Uit eerder onderzoek blijkt dat 27 procent van de Nederlanders het nieuws soms of vaak ontwijkt. Nieuwsmijders zijn er in soorten en maten, stelde de Amsterdamse hoogleraar Journalism Studies Irene Costera Meijer eerder vast. Er zijn mensen bij wie elke illusie is verdampt. De wereld is een grote poel van ellende en zij kunnen er toch niks aan doen. Smeltende gletsjers, aanslagen, oorlog: ze hoeven het niet meer te horen.

Dan heb je mensen die het nieuws nog wel volgen, zolang het maar positief is. Bij het eerste beeld van een ramp gaan de luiken dicht. Tenslotte is er de groep die niet meer mee wil rennen in de ratrace van mediahypes, in Nederland onder meer te vinden bij De Correspondent. De zoveelste tweet van Trump, weer een politiek proefballonnetje; laat maar.

Blinde darm
Nu is er Het Nieuwsdieet van Rolf Dobelli, de nieuwe bijbel voor de nieuwsmijder. Hoog op het schild gehesen door de redactie van De Correspondent. Dobelli roept niet alleen op ver weg te blijven van ‘nieuws’, maar verkettert de hele nieuwsindustrie als ‘de blinde darm van een samenleving - constant ontstoken, maar zonder functie’. Die kun je maar beter wegsnijden. Nieuws is tijdverspilling, je verstand krimpt ervan, het is gif voor het lichaam, belemmert het denken en stimuleert het terrorisme. Dobelli is al tien jaar geleden met het volgen van nieuws opgehouden.

Rolf Dobelli roept op nieuws te mijden, maar laat zich wel met graagte door traditionele media (zoals hier Trouw) interviewen.Opvallend is dat de Zwitser, naar eigen zeggen liefhebber van boeken en van lange artikelen waarin ruimte is voor nuances (liefst niet in een nieuwsmedium), in zijn boek geen enkel onderscheid maakt als het om nieuwsbronnen gaat. Dan is de nuance ver te zoeken. Het nieuws dat dagelijks, vooral via de open riolen van de sociale mediakanalen onze richting uit klotst, artikelen in kwaliteitsmedia als The Guardian; het is één pot nat, aldus Dobelli. Opvallend detail: ter promotie van zijn boek geeft hij wel interviews aan traditionele nieuwsmedia. Hij is óók zakenman.

Bevooroordeeld
Tijd voor een disclaimer. Ik ben ongetwijfeld bevooroordeeld. Nieuws is voor mij een dagelijks, niet weg te denken onderdeel van mijn bestaan. Dat ik zo’n drie decennia als journalist werkzaam ben geweest, laat sporen na.

En ja, er is veel, héél veel slechte journalistiek, die de naam niet verdient. Die kun je inderdaad het beste mijden. Maar om ál het nieuws in de ban te doen? Alsof je stopt met eten omdat er zoveel junkfood op de markt is.

Er zijn, nog steeds, veel kwalitatief goede nieuwsmedia, in Nederland en daarbuiten. Media die gedegen onderzoek doen, nieuws checken, meerdere bronnen gebruiken, werken volgens ethische codes. Media die de macht en de machthebbers controleren, die burgers informeren. Een essentiële taak in een democratische samenleving. Maar dan moeten burgers er wel voor openstaan, dan moeten ze wel willen weten wat er aan de hand is.

Van tijd tot tijd herkennen we ons allemaal in de nieuwsmijder. Soms hebben we er genoeg van en gooien we de deur op slot om de grote boze wereld buiten te houden. Begrijpelijk. Maar dat moet niet te vaak gebeuren. Nieuws mijden als levensstijl, dan kies je ervoor om vrijwillig te blijven dobberen op een oceaan van onwetendheid. Een keuze voor oogkleppen waar ze elders op de wereld waar het minder goed is geregeld, weinig van snappen.

Honger naar nieuws
In de townships in Zuid-Afrika, met een hoge werkloosheid, is de honger naar nieuws groot, vooral onder jongeren. Ze zijn bereid om ervoor te betalen, maar veel geld hebben ze niet. De aanschaf van een mobiele telefoon, nieuwsdrager bij uitstek, is een probleem.

De Zuid-Afrikaan Justin Arenstein, als mediastrateeg en innovator werkzaam in verschillende Afrikaanse landen, maakte het mogelijk om met meerdere mensen een telefoon aan te schaffen, waarbij ieder lid van de groep een eigen telefoon-account heeft. Arenstein: “Je tikt je persoonlijke code in en voor een half uur is het jouw telefoon. Je doet je betalingen, checkt je sms’jes en leest nieuwsberichten. Daar praten die jongeren dan eindeloos over. Nieuws, daar hebben ze geld voor over."

Christoph Bangert, als fotograaf voor onder meer The New York Times jarenlang werkzaam in conflictgebieden over de hele wereld, bracht vijf jaar geleden het boek War Porn uit. Hij kreeg steeds meer moeite met mensen die zijn harde nieuwsfoto’s meden. Hij bleef beleefd, maar innerlijk schreeuwde hij het uit, schreef hij: “You can’t look at my pictures? Well, try harder! You softy first-world whiners! Wake up! Those are real people! If you can’t stomach it, get the hell off this planet!”

Eigen geluk eerst
Deze gedachte gaat ver, wellicht te ver. Je hoeft het beest niet altijd recht in de bek te kijken om te weten wat er aan de hand is. Maar het andere uiterste is het nieuws mijden, waarbij eigen geluk en voorspoed op de eerste plaats komen. Geen nieuws volgen? Je leven wordt in één klap rustiger en jij wordt gelukkiger, je krijgt enorm veel tijd cadeau en heb je niet al genoeg stress?

Hou je alleen bezig met zaken die in je macht liggen, aldus Dobelli. Waarom zou je iets moeten weten van de bosbranden in Australië? Je kunt er toch niks aan doen en je wordt alleen maar naar van die verbrande koalabeertjes.

Maar de wereld houdt niet op aan het einde van de eigen straat of de dorpsgrens. Zijn de branden ook geen signaal van de wereldwijde klimaatopwarming en is het niet goed dat jij daar ten volle van doordrongen wordt?

Volgens Dobelli kun je je best redden met het lezen van boeken en goede gesprekken. Zo kun je, vliegend op de thermiek van gestold wantrouwen ten opzichte van alles wat nieuws is, zelfs je democratische plicht vervullen. In het oude Griekenland waren ook geen media en daar draaide de democratie uitstekend, drogredeneert de Zwitser.

Nieuwslunch
Journalisten die zichzelf respecteren moeten van de nieuwsjournalistiek afscheid nemen, zegt Dobelli. Een zichzelf respecterende kok streeft ook geen carrière bij McDonalds na. Maar misschien zou dat juist een uitstekend idee zijn, een goede kok aan het roer bij de hamburgerketen. Voor al die mensen die nooit dat sterrenrestaurant zullen betreden, die nooit dikke boeken lezen en die nooit zullen aanschuiven bij ‘nieuwslunches’ met boeiende mensen.

Nieuws mijden is een verschijnsel in een samenleving, waar burgers allerlei zaken als vanzelfsprekend ervaren en niet meer beseffen dat deze voortdurend onderhouden moeten worden. Democratie, vrijheid van meningsuiting; het is alsof het over natuurverschijnselen gaat. De zon gaat op, de zon gaat onder en daar hoeven we geen nieuws voor te volgen. In een tijd dat we onze kinderen en jongeren op de scholen burgerschapskunde bij willen brengen, is het op zijn minst een opvallend paradoxaal verschijnsel dat sommige ouders als nieuwsmijder met de rug naar de maatschappij staan.

Ik ben van mening dat je moet weten waar je eventueel tegen bent, dus lees dat boek van Dobelli. Maar anders zou ik echt adviseren om het geld te besteden aan een (proef)abonnement op een goed nieuwsmedium.

Jos Straathof is docent media-ethiek aan de Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg. 

Reacties 1 - 2 (2)
Bedankt voor uw bericht.
Elle van den Goorbergh
03
February
2020
Een docent media-ethiek die het boek niet gelezen?! heeft en een mager betoog houdt met als strekking: volg het nieuws anders blijf je onwetend. Met een screenshot van zijn telefoon vol nieuwsapps. Alsof een junk betoogt dat je heroïne moet nemen om gelukkig te zijn omdat hij ook gelukkig van heroïne wordt. Er zijn in mijn optiek vele efficiëntere - alternatieve - manieren om een fundamentelere kijk op de wereld te verkrijgen. Het nieuws is er daar 1 van, maar de manier waarop de meeste mensen het achteloos consumeren is veelal oppervlakkig.

Sebas
31
January
2020
Ten eerste: Ja, ik ben op de hoogte van Dobelli, maar niet via 'reguliere nieuwsmedia'. Ook ik val in de categorie 'nieuwsmijder', maar moet daarbij wel toegeven dat ik genuanceerder ben dan Dobelli. Desondanks heeft de beste man een erg goed punt.

Een van mijn favoriete nieuwsbronnen was altijd het jeugdjournaal. Niet vanwege het intellectuele niveau, maar omdat ze nieuws in een context plaatsen. Iets waar in het 'reguliere nieuws' (wat dat ook mag zijn) zelden plaats voor is. Dobelli brengt nu via het nieuws (maar ook op andere manieren) datgene onder de aandacht waar ik al langer mee worstel.

Het nieuws is te vergelijken met een zak chips. De honderd stuks die erin zitten zijn qua calorieën misschien vergelijkbaar met een maaltijd, maar kwantiteit is geen kwaliteit. Uiteraard zie ik het belang in van goede journalistiek, maar om de wereld echt te snappen, om echt goed op de hoogte te kunnen zijn van wat er speelt, moet die goede journalistiek in de juiste context geconsumeerd worden. Net als Dobelli denk ik dat die juiste context long form artikelen, boeken of documentaires zijn. Goede journalistiek is belangrijk, maar nieuwconsumptie is niet de beste manier om 'geïnformeerd' te worden.

Als je zegt dat nieuwsmijders dobberen op een oceaan van onwetendheid, dan heb je de echte boodschap van Dobelli totaal niet begrepen.