Niet alleen NPO, ook zelf moet je uit je bubbel
John Machielsen, docent Bedrijfsethiek bij Fontys, schreef als reactie op een column van Jacky Eickes over nepnieuws en complottheorieën onderstaande opiniebijdrage.
Ik verdenk mainstream media niet van complotten. Maar wel dat ze de illusie levend houden dat er een waardevrij verhaal verteld kan worden. Je kunt zaken die gebeuren in de wereld echt anders begrijpen of duiden als je er andere waarden op nahoudt.
De journalistiek zou zich meer rekenschap moeten 
geven van alles wat er de afgelopen decennia geleerd is op het gebied van de cognitieve psychologie, neurowetenschap, sociologie, antropologie, en de empirische ethiek met betrekking tot hoe mensen handelen, geloven, oordelen, et cetera.
Geen neutraal beeld
Het NOS Journaal schetst al jaren geen neutraal beeld (meer). Het nieuws heeft een duidelijk 'links van het midden' waardeoordeel in zich. Dat een deel van onze maatschappij zich daarin niet herkent, daar kan ik mij ondertussen na heel veel gesprekken met collega's, buren, studenten en familie, wel iets bij voorstellen.
Ikzelf vind die bubbel wel comfortabel omdat ik daarin heerlijk mijn eigen denkbeelden (bril op de wereld) herken en denk: 'Inderdaad wat schandalig dat ...'. Maar het zorgt er wel voor dat een steeds groter wordende groep Nederlanders zich daar niet in herkent en terecht daarover klaagt.
Frans Bauer
Ik snap ook niet dat dit zo is ontstaan, omdat de publieke omroep zich toch heel zelfbewust opstelde na de overwinning van Trump in november 2016. Zie het archief DWDD 14-11-2016. Daar zat Shula Rijxman te verkondigen dat de NPO toch echt pluriformer moest worden. Ik heb, buiten net iets meer Frans Bauer op Nederland 2, niet veel daarvan gemerkt. Veel andere Nederlanders blijkbaar ook niet.
In de goed bekeken talkshows zaten afgelopen weken allemaal experts die geen goed woord overhadden voor Trump. Hoe moeilijk was het geweest om daar wél iemand aan tafel te hebben die duidelijk pro-Trump was, daar inhoudelijke argumenten voor had gehad, en waardoor een goede inhoudelijke dialoog te modereren was geweest?
Feel good tv
In plaats daarvan was het vooral weer het dagelijkse stukje feel good tv voor dat deel van onze maatschappij dat die denkbeelden erop na houdt, en weer een doorn in het oog (en bewijs dat ze gelijk hebben) van vele criticasters.
En iedereen snapt dan hopelijk - zeker na het zien van de documentaire The Social Dilemma - waarom mensen 
hun nieuws dan van Facebook of Youtube afhalen. Daar interesseert het een algoritme namelijk helemaal niet wat iemands denkbeelden zijn, maar vooral hoe ze zoveel mogelijk van je dagelijkse attentiespanne kunnen koloniseren voor financieel gewin.
Ze schotelen je berichtgeving voor die helemaal in jouw straatje past. Ondertussen verleren we elkaar te verstaan en een dialoog te voeren met elkaar over zaken die ons allemaal aangaan, ook al hebben we andere voorkeuren of belangen.
Sarcasme en humor
Ik begrijp dat de column van Jacky Eickes met het nodige sarcasme en humor geschreven is, maar het helpt nooit om iemand die iets anders gelooft neer te zetten als iemand die het niet snapt.
Wat wel helpt is om je nieuwsmedia en mediaconsumptie variabel te houden. Ik lees naast de Groene Amsterdammer ook Elseviers Weekblad, ik kijk liever RTL4 Nieuws dan het NOS Journaal, en ik ga graag met iedereen in gesprek die anders denkt over waar we naar toe zouden moeten met zijn allen. Niet om hen te overtuigen van mijn gelijk (good luck with that), maar wel om mijn medemensen te (blijven) begrijpen.
John Machielsen is docent Bedrijfsethiek bij Fontys Academy for Creative Industries in Tilburg.
Volgens mij is er inderdaad veel aan gelegen om te komen tot 'begrijpen' in plaats van alles maar willen 'duiden' heel de tijd, dag in dag uit, van minuut tot minuut. Het is ook heel vermoeiend om je continue overal een mening over te moeten vormen en het gevoel te hebben dit continu wereldkundig te moeten maken via social media.
Jazeker! Die kwam ik toevallig vorige week tegen op Instagram. Erg interessant concept, en ben benieuwd hoe het uit gaat pakken.
Hopelijk gaan meer mensen inzien dat iedereen een eigen mening/een eigen waarheid erop na mag houden en dat erover in dialoog blijven, met respect voor elkaar, erg belangrijk is.
Dan zou wat mij betreft echt het adagium op mogen gaan: "Je hebt recht op je eigen mening maar niet op je eigen feiten".
Denk je dat een omroep als Ongehoord Nederland een goede aanvulling is? Of ben je bang dat een omroep als deze (weer) geridiculiseerd zal worden?
Verder kan ik me vinden in je opinie. De media hangt wat aan de linkse kant (voor zover je tegenwoordig nog over een links/rechts spectrum kan spreken), en dit zou van mij ook wel mogen veranderen. Al is het om meerdere standpunten te zien en horen.
Je vraagt wat ik voor oplossing zie voor de publieke omroep.
Laat me vooraf zeggen dat ik niet (snel) overtuigd ben dat voor een bepaald probleem of doel wat we voor ogen hebben altijd maar één oplossing of middel mogelijk is. Ik geloof dat er altijd meer wegen naar Rome leiden en iedere weg brengt andere (extra) gevolgen met zich mee die we voor we aan de reis naar Rome beginnen niet altijd even goed kunnen overzien of voorzien.
Zelf had ik als doel voor ogen om geen tunnelvisie te krijgen door eenzijdige media consumptie of niemand meer tegen te komen die anders denkt dan ik zelf. Ik merkte dat ik ondanks mijn achtergrond als filosoof / ethicus toch ten prooi viel hieraan met de nodige gevolgen. Om mijn doel te bereiken zijn allerlei middelen voor handen: diversiteit aan websites, weekbladen, tv zenders raadplegen. Maar als ik alleen dat zou doen, dan zouden er voor mij ook nog steeds zaken niet beter gegaan zijn. Ik zou niet met andere mensen van gedachten wisselen over zaken waar we anders over denken. Ik zou ook nog steeds vooral een focus hebben op lekkere korte, gehypte, crisisachtige nieuwsberichten tengevolge van het verdienmodel van veel hedendaagse media. Dus ik probeer ook voldoende vaak een boek te lezen, of een goede longread, zodat je wat makkelijker, zoals Rob Wijnberg (oprichter van De Correspondent) dat ooit mooi zei "achter het nieuws" komt. Minder hype, minder crisis, meer inhoud, meer begrip. Ik merk bij mezelf dat ik bij het hedendaagse nieuws (NOS en RTL) vooral een gevoel van hulpeloosheid, boosheid, en verontwaardiging heb. En als je dat maar lang genoeg hebt dan erodeert volgens mij ook wat je als burger in een maatschappij wil doen om het samen beter te maken.
Voor de publieke omroep denk ik dus ook niet dat er één oplossing is. Ik zou de bazen daar vooral adviseren door te pakken op wat Shula Rijxman terecht constateerde in 2016 wat er aan miste. Maar belangrijk daarbij is dat je dat niet als omroep doet in je eentje maar door publiek erbij te betrekken. Ik denk dat hier veel geleerd kan worden van concepten en processen rondom 'deep democracy' maar ook hoe design thinking werkt. Je werkt niet voor het publiek maar met het publiek. Wellicht is dit de idealist in mij die spreekt maar ik geloof echt dat als je dat oprecht en integer kan doen dat het bijdraagt aan "de oplossing".
Of een omroep als Ongehoord Nederland kan bijdragen? Wellicht, wellicht niet. Ik heb me daar onvoldoende in verdiept om er inhoudelijk iets van te zeggen. Ik vind het daarentegen niet per se positief dat naast ons politieke landschap ook het media landschap steeds verder versplintert als dat leidt tot nog verdere verkokering en vernauwing van eenieders denkkader. Dus de kritiek die ik formuleer hierboven zou ook voor Ongehoord Nederland gelden: zorg dat er voldoende stemmen aan tafel zitten zodat je een pluriform beeld kan geven aan je kijker. En dan is het prima dat het ene programma wat progressiever is en het andere wat conservatiever, zolang men hun eigen interne kritiek maar heeft georganiseerd. Weg met de 'feel good tv'!