Moord op Samuel Paty zet lerarenopleidingen op scherp
De brute moord op de Franse leraar Samuel Paty heeft ook in Nederland tot afschuw geleid. Voor docenten is de moord nog eens extra aangrijpend. Hoe gaan docenten van de lerarenopleidingen van Fontys hiermee om? En hoe vrij zijn ze nog in hun lessen?
Jasper Rijk, docent en opleidingscoördinator master maatschappijleer aan de Lerarenopleiding van Fontys Tilburg, ziet dat de autonomie van de docent steeds meer onder druk komt te staan. Naar aanleiding van de moord op Samuel Paty schreef hij afgelopen week een artikel voor de opiniepagina van de Volkskrant waarin hij aangaf te balanceren tussen strijdbaarheid en zelfcensuur.
Les over vrijheid van meningsuiting
“De moord op Samuel Paty vervult mij en mijn collega’s 
met afschuw”, vertelt Rijk. “De man deed gewoon zijn werk, hij gaf les over de vrijheid van meningsuiting. Dat maakt het extra dreigend. Deze aanslag is daarmee een nieuwe bedreiging voor de autonomie van de docent.”
Die autonomie staat volgens Rijk al langer onder druk. “De moord op Paty heeft mij echt aan het denken gezet. Kunnen docenten nog wel inhoudelijk de goede keuzes maken bij het voorbereiden van de lesstof."
"Durven ze nog spotprenten te laten zien of kiezen ze voor veiligere voorbeelden bij het bespreken van de vrijheid van meningsuiting. De cartoons liggen al langer uiterst gevoelig, maar zijn tegelijkertijd een heel goed voorbeeld van die vrijheid van meningsuiting en daarmee zeer geschikte lesstof.”
Wie kijken er mee?
Wat het voor docenten extra gecompliceerd maakt, is volgens Rijk de enorme groei van online lessen. “Een heel actueel thema bij Fontys en in het onderwijs in het algemeen. Door het digitaal lesgeven kunnen lessen op straat komen te liggen. Filmpjes en geluidsfragmenten worden makkelijk gedeeld. Ben je als docent dan nog vrij om je les te geven zoals jij dat wil? Je weet immers nooit wie er allemaal meekijken.”
Rijk pleit er dan ook voor om binnen Fontys heel goed na te denken over de consequenties van online lesgeven voor de veiligheid van docenten. “Een gesprek in de klas, in een veilige setting, is heel goed mogelijk."
"Ik heb zelf ook wel ervaringen 
met leerlingen met extreme ideeën in het voortgezet onderwijs, maar ik heb altijd in een open dialoog en in een goede relatie met de studenten de gesprekken kunnen voeren. Bij online lesgeven wordt dat moeilijker. Dan heb je het niet meer helemaal zelf in de hand.”
De rol van de docent
Ook Bram de Wever, opleidingscoördinator Geschiedenis bij Fontys Lerarenopleiding Sittard, worstelt met vragen rond de moord op Paty.
“Ik ben in de herfstvakantie door verschillende docenten benaderd met de vraag hoe we hiermee moeten omgaan. Het is helaas de realiteit dat we steeds vaker met dit soort kwesties te maken krijgen. Voor docenten is het belangrijk te weten wat hun rol is in deze hele discussie en wat er wel en niet van ze verwacht wordt.”
De Wever denkt dat het belangrijk is om tijdens de lessen stil te staan bij de moord op Paty, maar hij heeft niet de illusie dat docenten dit probleem de wereld uit gaan helpen.
"Daar ligt ook niet de rol van de docent, dat gaat onze expertise te boven. Ik denk wel dat docenten een belangrijke signaleringsfunctie hebben waar het studenten met extreme denkbeelden betreft. Ze zullen vervolgens de juiste stappen moeten nemen en wellicht studenten moeten doorverwijzen naar een studentpsycholoog.”
Onderwerp op de agenda zetten
De schokkende moord op de Franse leraar gaat wel zaken in beweging zetten, verwacht De Wever. “Er moeten helaas altijd ernstige dingen gebeuren voordat 
epaalde onderwerpen op de agenda komen. Dit lijkt me zo’n moment."
"Er zal centraal beleid moeten worden gemaakt om docenten te ondersteunen in deze moeilijke kwestie. Zij moeten weten wat ze moeten doen en waar ze terecht kunnen als ze vermoedens hebben van studenten met radicale gedachten.”
Ook in het didactisch materiaal voor de studenten moet volgens De Wever ruimte komen voor het onderwerp ‘andersdenkenden’. “We moeten studenten, de toekomstige docenten, de juiste handvatten bieden om met dit soort moeilijke discussies om te gaan."
"Zij moeten leren hoe ze om moeten gaan met complotdenkers, radicalen en mensen die de mainstreammedia ontkennen. De hogescholen moeten hier het voortouw in nemen en samen met experts en psychologen zorgen voor goede lesstof hierover.” [Ivo van der Hoeven]