Misdaadjournalist Paul Vugts: “Criminelen hebben triest bestaan”

Hoewel minder zichtbaar dan sommige collega-misdaadjournalisten, maakte Paul Vugts zeker zo veel naam. ‘Weinigen kennen de Amsterdamse onderwereld beter’, schreef de Volkskrant over hem. En dat voor een ‘rommelige’ student die Fontys Hogeschool Journalistiek verliet zonder diploma.

Voor die reputatie betaalt Vugts (45) in oktober 2017 een hoge prijs. Vanwege liquidatiedreiging belandt hij in het zwaarste beveiligingsregime van de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging, die ook Geert Wilders onder de hoede heeft. Vugts en zijn vrouw verblijven in een safe house en zetten maandenlang geen stap zonder sympathieke kleerkasten in gepantserde auto’s. “Vanaf dag één denk je: Hoe kom ik hier ooit uit?”

Moord op advocaat
Vandaag zit de Parool-journalist en auteur van onder meer De Endstra Tapes en Afrekeningen er relaxed bij. Klaar voor een weekje vakantie - hij vliegt morgen. Dat hij in de hotellobby arriveert in een leren jack dat een paar maten te groot lijkt en met een honkbalpet diep over de ogen, is toeval. “Nee, joh. Het regent en die jas zit gewoon lekker.”

Een eerdere interviewafspraak werd door Vugts nog op het laatste moment afgeblazen. Dat is op woensdag 18 september, als de Amsterdamse advocaat Derk Wiersum vlak bij zijn huis wordt vermoord. “Verschrikkelijk. Toen ik hoorde van de schietpartij, vertrok ik direct naar de plaats delict. Mijn voorgevoel dat het ging om Wiersum werd bevestigd toen ik zijn 06 bleef bellen en geen gehoor kreeg.”

Met de moord op de advocaat is volgens Vugts andermaal een grens overschreden. Precies zoals dat eerder gebeurde met de dreigementen aan het adres van hemzelf en andere journalisten.

Nul komma nul privacy
Nuchter praat hij over het half jaar dat hij samen met zijn vrouw in een Netflix-serie leek te zitten. “Gek om nul komma nul privacy te hebben. Al zijn sommige dingen zo bizar dat het wel weer grappig wordt.”

Zo heeft Vugts er nog steeds schik in dat hij op een bowlingavond met collega’s wordt aangemoedigd door een groepje beveiligers. “En bij elk alledaags uitstapje, zoals naar een verjaardagsfeest of een concert in Paradiso, is de dienst de week ervoor al aan het screenen.”Maar als het echtpaar-Vugts schoorvoetend een al geplande reis naar Israël en de Palestijnse gebieden meldt, wordt die onmiddellijk als veilig beoordeeld. “Raar. Nederland kan niet, maar de Gazastrook wel.”

‘Regenpakmoment’
Het enige moment dat hij zijn hart in zijn keel voelt bonken, ligt helemaal in het begin van die bewogen zes maanden. “Er zijn dan al signalen dat een groep Nederlands-Marokkaanse criminelen mij in het vizier heeft.”

Vugts zelf bagatelliseert nog ‒ “Als misdaadjournalist moet je vaker dealen met dreiging” ‒ en verzwijgt de feiten voor zijn vrouw. Als zij echter op een buiige dag de deur uit wil in een regenpak en capuchon, knakt er iets bij hem. “De paniek is op slag compleet. Normaal zijn we onmogelijk te verwarren, maar in deze uitdossing…” Vugts praat haar bij en vlak daarna verdwijnen ze in het beschermingsprogramma.

Fietsen door Amsterdam
De verdachten die destijds vonden dat Vugts wel erg gedetailleerd op de hoogte was van hun handel en wandel en daarop het moordplan beraamden, zitten vast, zijn voortvluchtig of werden zelf geliquideerd. Daarom konden Vugts en zijn vrouw uit het beschermingsprogramma.

Inmiddels is het ‘dreigingsbeeld’ weer vervangen door een vertrouwder tafereel: dat van de journalist die op zijn fiets Amsterdam doorkruist. Vugts: “Ik ben een rationeel, pragmatisch mens. Dat half jaar, hoe heftig ook, is afgesloten. En: juist dat fietsen gaf voor mij de doorslag - letterlijk alles terug bij het oude.”

Trouwens: al die tijd bleef hij ‘gewoon’ journalist, stoppen was geen optie. “Natuurlijk stelde ik mezelf de vraag of het leven dat we gedwongen leidden niet een te zware tol eiste. Om steeds te concluderen dat ik mijn werk te leuk en belangrijk vond.”

Bovendien wilde hij een breder signaal afgeven. “Ik geloof dat de intimidatie aan het adres van journalisten structureel toeneemt als criminelen merken dat het werkt.”

Straatkatten
Hij kwam op het spoor van de misdaadjournalistiek door toedoen van Parool-collega Bart Middelburg, met wie hij later de bestseller De Endstra-tapes schreef. “Bart fungeerde feitelijk als mijn mentor, al is dat een woord dat hij zelf waarschijnlijk niet over de lippen krijgt, haha.”

Vugts’ fascinatie voor het specialisme zit dieper en wortelt deels in zijn jeugd. “Mijn ouders hadden een gezinshuis. Dat wil zeggen dat er jarenlang pleegkinderen bij ons waren, waarmee mijn zusje en ik opgroeiden. Zo leerde ik al vroeg dat een leven ook anders, in minder warme omstandigheden, kan beginnen.”

“Schrijvend over jonge Marokkanen die flitscarrières maken in de drugswereld, denk ik weleens aan die kinderen die als verwilderde straatkatten bij ons op de bank zaten.”Met als disclaimer: “Begrijp me goed. Het gemis van een stabiele sociale omgeving, en soms een beperkte verstandelijke ontwikkeling, is nooit een vrijbrief voor geweld. Iemand die een sigarenzaak berooft, is een klootzak. Wat er ook is gebeurd in zijn jeugd.”

Altijd bang
Afstand houden van het milieu is voor Vugts cruciaal. “Ik zorg er bewust voor dat ik geen affectieve, persoonlijke band opbouw met criminelen. Ik vertel dat ik alleen mijn werk doe en zal nooit de indruk wekken dat ik je vriend ben.”
 

Vugts hekelt niet alleen het ‘aanpappen’ met (top)criminelen, evenmin moet hij iets hebben van de celebrity-status die hen soms omringt. “Geloof me: ik ken niet een crimineel die achteraf niet liever een andere loopbaankeuze had gemaakt. Die mensen leiden een triest bestaan. Op zijn best leef je in een gouden kooi: omringd door luxe maar altijd op je hoede. En dan kun je nog zo’n groot, opgepompt lichaam hebben - je bent continu bang.”

Toch geen papiertje
Vugts denkt met plezier terug aan zijn studietijd, die wel wat rommelig verliep. Pas na twee pogingen aan de andere kant van het spectrum ‒ HTS Bouwkunde en Heao-Bedrijfseconomie ‒ kwam de journalistiek in beeld. “Dan kon je tenminste de straat op. Zat ik niet steeds te blokken op theorie.”

Dat hij die opleiding uiteindelijk niet afmaakte, deerde Vugts niet. Op de Stadsredactie van Het Parool, waar hij in 1997 na een stage bleef hangen, had de geboren Tilburger zijn draai al ruimschoots gevonden. “Leren door te doen, dat ligt mij het beste. Bij Fontys stelde ik nog voor om de resterende studiepunten in te vullen met mijn Parool-artikelen, maar de opleiding dacht niet echt mee over alternatieven.”

Een tikkeltje verbaasd was Vugts daarom over de Fontys-post die hij rond het jaar 2000 ontving. “De uitnodiging om alsnog mijn diploma te komen ophalen… Misschien een poging om het aantal afstudeerders op te krikken? Destijds ging het geloof ik minder goed met de Nederlandse hbo’s. Ik heb die brief in een la gestopt.”

Leren in een snelkookpan
Leren door te doen - oftewel de straat op, en het diepe in. Volgens Vugts is dat nog altijd goud waard voor iedere journalistiekstudent. “Natuurlijk legt de theorie een basis, bijvoorbeeld qua taalbeheersing en de in mijn vak wezenlijke juridische context.” Maar om de journalistiek te ‘pakken’ moet je sowieso naar buiten. “In de praktijk en onder hoge druk leer je het vak. Maak je meters in die snelkookpan.”

“En ga maar eens goed op je bek, geen probleem… Ik zie soms kleuters fietsen, helemaal ingesnoerd met knie- en ellenboogbeschermers en om het af te maken een buitenaardse valhelm. Nou, volgens mij leer je beter fietsen als je je knie een keer kapot schaaft. Dat is in de journalistiek net zo.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]