Lector Moral Design: “Mediawijsheid bepaal je samen”
Mediawijsheid staat niet op zichzelf, er is sprake van een generatiekloof. Dat stelt Bart Wernaart, lector Moral Design Strategy bij Fontys Hogeschool Economie en Communicatie (FEC). “Ik heb een redelijk groot vertrouwen in het techno-morele kompas van onze studenten.”
Met enige regelmaat duiken er in de media berichten op waarin met bezorgdheid wordt gesproken over de mediawijsheid van jongeren. Ze zijn met het beeldscherm in de hand geboren en scrollen urenlang op sociale media.
Onderzoeken waar het nieuws vandaan komt en of het klopt, dat laten jongeren meestal achterwege, wordt er dan gezegd. Mediawijsheid, dat kun je ze maar beter jong leren. Daar pleitte ook communicatiewetenschapper Sanne Tamboer onlangs voor in een uitzending van NOS Radio 1.
Maar zo simpel is het niet, denkt lector Bart Wernaart. Wel kan hij zich vinden in haar standpunt dat je bewustzijn rondom mediawijsheid samen met jongeren moet oppakken. “Mediawijsheid staat niet op zichzelf, er is sprake van een generatiekloof”, zegt hij.
“De huidige generatie jongeren heeft een heel ander referentiekader dan mijn generatie die is opgegroeid met aanzienlijk minder digitale hulpmiddelen. We hebben de neiging om jongeren te snel af te fakkelen wanneer ze op een andere manier aan informatie komen vergeleken met ons. Daar moeten we onmiddellijk mee stoppen.”
Kompas
Wat er wel moet gebeuren, vindt Wernaart, is dat je samen bepaalt hoe je digitale technologie inzet. “Ik heb een redelijk groot vertrouwen in het techno-morele kompas van onze studenten. Zij hebben heel wat meegemaakt de afgelopen jaren, denk aan de coronapandemie, geopolitieke instabiliteit, tekorten en de klimaatcrisis. Ik verwacht dat ze hierdoor genuanceerd naar de wereld kunnen kijken.”
“Anderzijds hebben oudere generaties ervaren hoe een wereld met slimme technologie ontstaan is (en dus ook hoe het is om zonder sommige toepassingen te leven), waardoor het interessant is om deze wereldbeelden naast elkaar te leggen”, vervolgt Wernaart.
“We moeten samen naar de wereld kijken en van elkaar leren, en gebruikmaken van de krachten die iedere generatie met zich meebrengt. Daarom is onderwijs zo belangrijk, zowel met behulp van digitale middelen als in een fysieke leeromgeving.”
Met digitale middelen ben je snel op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en heb je een vrijwel onbeperkte toegang tot veel verschillende media en bronnen. Daar kunnen we volgens de lector onze vruchten van plukken.
Interactie
“Tegelijkertijd is het soms belangrijk je zonder die continue prikkels van online middelen in alle rust ergens in te kunnen verdiepen, met bijvoorbeeld een boek of een goede discussie. We moeten het er vervolgens wel samen over hebben om de interactie tussen digitaal en offline op waarde te kunnen schatten, bij voorkeur in een fysieke leeromgeving waar je in direct contact staat met anderen.”
Volgens de lector kun je op veel verschillende manieren omgaan met bronnen, zolang je maar de vaardigheid ontwikkelt om goed te kunnen beoordelen waar de informatie vandaan komt, en je die informatie naar waarde kunt schatten. [Marieke Verbiesen]
Daniëlle Arets, lector Journalistiek en Innovatie bij Fontys, doet onderzoek naar mediawijsheid. Samen met Stichting Kennisnet brengt zij in kaart welke methodes er zijn op het gebied van desinformatie en mediawijsheid of ze effectief zijn en of docenten ze weten te vinden.
Er zijn best veel methodes ontwikkeld om jongeren al vanaf de basisschoolleeftijd bewust te maken van desinformatie. Maar het feit dat deze methodes er zijn, wil nog niet zeggen dat ze goed gevonden en ook daadwerkelijk ingezet worden en evenmin dat ze effectief zijn.
“We kijken bijvoorbeeld ook naar methodes gericht op prebunking; het weerbaarder maken tegen desinformatie”, aldus Arets. “Met goede methodes zouden we veel winst kunnen behalen. Een voorbeeld is een online game waarin je als trol nepinformatie verspreidt. Het idee erachter is dat je gaat begrijpen hoe het mechanisme werkt.”
Het onderzoek brengt in kaart of die methodes het juiste publiek bereiken en of ze afdoende zijn om daadwerkelijk bij te dragen aan hogere sensitiviteit en bewustwording rondom deze thematiek. "Als dat zo is, willen we ze in eerste instantie inzetten voor studenten van de lerarenopleidingen.”