'Inzet technologie is juist nu hard nodig'

De ontwikkeling van robotisering en automatisering was al in volle gang, maar kan door de huidige crisis zomaar in een stroomversnelling raken. Want: hoe minder mensenwerk, hoe minder gevoelig voor een pandemie en de bijkomende recessie. Twee Fontys-professionals volgen die tendens op de voet en zien ook de andere kant van de medaille.

Noodgedwongen heeft zich eigenlijk al een opmerkelijke digitale revolutie voorgedaan, zeggen zowel docent bedrijfskunde Mirjam Baars als lector Health Innovations and Technology Eveline Wouters. Daarbij wijzen ze op de vlucht die online lesgeven en online zorgverlening hebben genomen. Een ontwikkeling met positieve en negatieve kanten, vergelijkbaar met robotisering en automatisering in algemene zin.

Belangrijke drijfveer
Voor de zorg is het natuurlijk heel fijn dat technologie bepaalde werkzaamheden ondanks de anderhalve meter afstand toch mogelijk maakt, zegt Wouters. “Consulten, oefeningen en adviezen kunnen gewoon doorgaan, dat is fijn."

"Een ander voordeel daarvan is dat het nut van technologie in de zorg, waar voorheen nog best wat twijfels over waren, ineens veel duidelijker wordt voor zorgverleners én voor patiënten. Het wordt nu ook meer vergoed door zorgverzekeraars dan voorheen. Niets werkt beter in het overwinnen van weerstand dan de echte ervaring van het gebruik.”

Volgens haar ‘faciliteert deze crisis zulke technologische mogelijkheden zeker’. Niet alleen omdat daarmee zorg door kan blijven gaan, ook met het oog op personele kwesties. “Er was al krapte op de arbeidsmarkt en de gevoeligheid van mensen voor zoiets als een pandemie speelt nu vast ook mee. Uiteindelijk moet de organisatie financieel ook blijven draaien. Voor sommige dingen, zoals monitoring van patiënten vanuit huis, is de inzet van technologie daarbij zeker nu echt hard nodig. Dus in dat opzicht biedt het absoluut kansen.”

Ongelijkheid in zorgverlening
Tegelijkertijd hamert Wouters op een keerzijde waar net zo scherp naar gekeken moet worden. “De ongelijkheid in gezondheid en zorgverlening kan toenemen door een opschaling van technologie. Niet alle organisaties en patiënten kunnen of willen daarin even goed mee, om verschillende redenen zoals vaardigheid, financiën, toegankelijkheid, acceptatie of motivatie. Dus dat moeten we goed in de gaten houden.”

Daarom is ze, namens Fontys Paramedische Hogeschool, bezig met een subsidieaanvraag voor onderzoek naar de huidige situatie in de zorg. “Momenteel levert een interessante groep zorgverleners, zowel in de geestelijke als de paramedische sector, zorg op afstand. Ik ben heel benieuwd hoe ze dat ervaren, waar ze tegenaan lopen, of ze zich bewust zijn van de manier waarop patiënten dat ervaren, enzovoort. Dat willen we in kaart brengen.”

Persoonlijk gelooft Wouters er niet in dat digitale zorg het uiteindelijk helemaal over zal en kan nemen. “Maar het kan absoluut een kwaliteits- en efficiëntieslag bieden waardoor andere zorg, waarvoor echt een menselijke maat nodig is, verbeterd wordt.”

Bedrijfskundige hoek
Dat denken in kansen en efficiëntie gaat ook op voor de bedrijfskundige hoek waarin Baars zich bevindt. Samen met collega-docent Marieke Voncken begeleidde ze vorig jaar een project waarvoor studenten informatie over robotisering en automatisering binnen hun werkveld verzamelden.

Daaruit bleek dat 9 procent van de Nederlandse banen risico loopt om te verdwijnen, met name solistische beroepen die bestaan uit routinewerk. “Een goed voorbeeld is de financiële sector: veel oubollige werkzaamheden met behulp van Excelsheets, even kort de bocht geformuleerd. Dat kan echt honderd keer makkelijker door middel van automatisering.”

Meer efficiëntie is dan ook de rode draad voor bedrijfskunde. “Daar leiden we onze studenten voor op, om binnen bedrijven uit te zoeken hoe het sneller, beter en goedkoper kan. Wat zijn de zogeheten quick wins? Dan is automatisering vaak een voor de hand liggend antwoord.”

Zeker in tijden van een recessie, aldus Baars. “Bedrijven anticiperen daarop door zoveel mogelijk kosten te besparen en een van de eerste dingen waar ze dan naar kijken, is personeel. Dat hoeft niet per se negatief te zijn. Mensen schrikken altijd heel erg van ontslaggolven, maar daar ontkomen we niet aan. Die ontwikkeling is inherent aan de behoefte van bedrijven naar continue verbeteringen. In dat opzicht zijn automatisering en robotisering wel de toekomst, denk ik.”

Sushi en friet
Daarvoor zijn legio mogelijkheden te bedenken of zelfs al realiteit, weet Baars. “In Japan zijn er restaurants waar de sushi niet geserveerd wordt, maar langskomt via een treintje. Dichter bij huis zag ik onlangs nog cafetaria’s die vanwege de coronacrisis hun hele bestel- en betaalproces via een app laten lopen, klanten hoeven het eten alleen nog maar op te halen."

"Iets heel anders is het voorbeeld van een bank die overweegt om HR-adviseurs te laten trainen door robots in het voeren van slechtnieuwsgesprekken. Robots ontbreekt het aan finesses, wat juist een voordeel is in zulke situaties.” [Anke Langelaan]