Intellectueel eigendom en studenten, hoe bij Fontys?

Je ontwerpt tijdens je studie een mooie onderwijsmethode of een nieuwe technische toepassing voor een robot. Wie is dan eigenaar van het idee: jij of de school waarvan je de faciliteiten en denkkracht van begeleiders gebruikte? Bij verschillende universiteiten is daar discussie over. Bij Fontys is het volgens de eigen juristen helder geregeld.  

Studenten van met name technische universiteiten die met ‘een briljant idee’ een eigen bedrijf willen opzetten, krijgen soms te maken met de juristen van hun universiteit, meldde NOS op 3 gisteren. Die willen dan een aandeel in de winst, omdat ze ook in het project geïnvesteerd zouden hebben.  

Bij de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) moeten studenten bij het begin van hun studie zelfs een verklaring ondertekenen dat ze afstand doen van ‘intellectueel eigendom’, ideeën ontwikkeld tijdens hun studie. Naar eigen zeggen is dit nodig omdat de TU/e veel samenwerkt met bedrijven als ASML en Philips.

“Als er geen reden is om het intellectueel eigendom op te eisen, geven wij het terug aan de student”, laat een woordvoerder weten in het NOS op 3-item. Volgens hem kan de student ‘erop vertrouwen’ dat de universiteit dit naar eer en geweten doet.

Studentenstatuut 
Hoe zit dat bij Fontys? Ook studenten aan hogescholen verrichten steeds meer onderzoek en ze worden gestimuleerd om ondernemingen op te zetten. Een ding is bij de hogeschool in ieder geval helder, zegt jurist Astrid Wiktor: “In ons Studentenstatuut staat dat het intellectueel eigendom van ‘schoolwerk’ altijd bij de student ligt.”

Of het nu gaat om marketingconcepten die studenten van Academy for Creative Industries maken tijdens hun opleiding of methoden van studenten Pedagogiek; als zij die later te gelde willen maken, kan dat op eigen conto.

In de praktijk 
In de praktijk gaat het echter meestal anders. Omdat studenten vaak hun onderzoek tijdens een (afstudeer)stage doen, heeft het bedrijf waar ze werken het intellectueel eigendom. Dit is dan vastgelegd in de stage-overeenkomst.

En dat geldt vaak ook voor het werk dat studenten verrichten voor de zogenoemde labs en expertisecentra van Fontys. Die werken namelijk ook altijd samen met bedrijven. “Dat is het grote verschil met universiteiten, die vanuit vakgroepen eigen onderzoek doen”, legt Kees Adriaanse van Fontys Centre of Expertise High Tech Systems and Materials (HTSM) uit.

Patenten en octrooien 
Het hbo is weliswaar steeds meer onderzoek gaan doen, maar wel praktijkgericht onderzoek. “De universiteit doet fundamenteel onderzoek, waarop zij patenten en octrooien kunnen aanvragen. Het is de taak van hogescholen om deze concepten uit te proberen in de praktijk. Op de universiteit wordt de 3D-printer bedacht, wij testen in de praktijk en samen met mkb-bedrijven hoe ze die kunnen gebruiken.”

Adriaanse is voor openbaarheid van kennis. “HTSM werkt ook weleens exclusief voor bedrijven. We krijgen dan budget om naast studenten ook onze docenten in te zetten. Dat kan, maar er is altijd één voorwaarde: de opgedane kennis is openbaar en komt beschikbaar voor het onderwijs en andere bedrijven.”

Niet zwart-wit 
Het probleem zoals bij universiteiten lijkt – door de aard van het onderwijs - bij hogescholen niet te spelen. Maar zo zwart-wit is het niet. Het Fontys GreenTechLab in Venlo worstelt wel degelijk met zaken rond intellectueel eigendom, vertelt manager Anton Winkelmolen. “We bestaan sinds 2015 en hebben er de eerste jaren weinig aandacht aan besteed. Nu we professionaliseren, wordt het belangrijker zaken goed te regelen.”  

Het lab is er inmiddels van doordrongen dat bij elke opdracht vooraf goede afspraken over intellectueel eigendom moeten worden gemaakt. Meestal betekent dit dat het bedrijf waarmee wordt samengewerkt dit heeft, maar dit is niet altijd zo. “Als Fontys er flink in heeft geïnvesteerd, is het redelijk dat Fontys daar ook iets voor terugkrijgt. Al is het maar dat in de communicatie wordt gezegd: mede ontwikkeld door Fontys.”  

Beleid nodig 
Een beleid hiervoor is er nog niet. Daar wordt wel over gesproken en het zou ook welkom zijn, zegt Winkelmolen. Juist door de organisatie die universiteiten hebben opgetuigd voor het in de wereld brengen van briljante ideeën, al dan niet door zelf aandelen te kopen in start-ups, komen ze ook daadwerkelijk van de grond. Terwijl mooie projecten van het GreenTechLab te vaak op de planken blijven liggen.

“We willen juist stimuleren dat studenten ondernemen, start-ups beginnen, want dat gebeurt nu nog veel te weinig”, zegt Winkelmolen. Tegelijkertijd erkent hij dat afspreken hoe het zit met eigendom erg moeilijk is. “Het gaat bij ons bijna nooit om één idee, maar een opstapeling ervan. Kijk naar Artificial Intelligence, waarbij de computer zelf door middel van data bijvoorbeeld algoritmes maakt. Wie is dan de eigenaar?”

Afspraken vastleggen 
Eén ding is volgens de Fontys-medewerkers wel duidelijk: leg van tevoren afspraken goed vast. “Je hoeft ook als student niet alles te pikken Als je vindt dat je stagebedrijf informatie te veel beschermt, waardoor je wellicht niet goed kunt afstuderen omdat je niet aan goede verslaglegging kunt doen, kan ook je stagecoördinator een rol spelen”, zegt jurist Astrid Wiktor.  

Victor van der Linden van het Fontys Centrum voor Ondernemerschap bevestigt het belang van goede afspraken maken. “Studenten die bij ons aankloppen omdat ze een eigen onderneming willen starten, krijgen daar les in. Bovendien worden ze direct doorgestuurd naar een gespecialiseerd bureau op het gebied van patenten en octrooien als er sprake is van een kansrijk idee dat beschermd moet worden. Zo worden problemen op een vroeg moment getackeld.” [Petra Merkx] 

Naschrift redactie: Na vragen over dit artikel door een oud-student van Fontys laat een jurist van de Dienst Onderwijs en Onderzoek weten dat de studenten niét in dienst zijn van het stagebedrijf. "In de model stageovereenkomst van Fontys staat uitdrukkelijk vermeld dat de stageovereenkomst geen arbeidsovereenkomst is."

Heb je vragen over auteursrecht (een onderdeel van intellectueel eigendom) stuur die dan naar de Fontys-juristen via e-mailadres auteursrecht@fontys.nl.