Inclusief Onderzoek: eerlijke kans op gezondheid voor iedereen

Iedereen verdient eerlijke en gelijke kansen. Ook als het gaat om gezondheid, zorg en welzijn. Hoe zorg je ervoor dat iedereen deze kans ook krijgt? En wat zijn de valkuilen? Die vragen stonden dinsdag centraal tijdens het symposium Inclusief Onderzoek, verzorgd door het Centre of Expertise Health.

Er is een dertigtal geïnteresseerden aanwezig bij de opening van het symposium. Volgens docent-onderzoeker Anne-Mie Sponselee, die het symposium in goede banen leidt, is inclusief werken het willen maken van keuzes waardoor we bewust of onbewust geen mensen buitensluiten. “Met het woord symposium merkte ik al dat ik een bepaalde drempel opwierp voor onze studenten. Dus vanaf nu houden we het maar bij bijeenkomsten.”

Deze bijeenkomst staat in het teken van samenwerking tussen praktijk, onderwijs en onderzoek om samen een bijdrage te leveren aan eerlijke kansen op gezond leven, het liefst voor iedereen. “Het zou mooi zijn als je vandaag nóg bewuster bezig bent met inclusiever onderzoek, geïnspireerd raakt en handvatten en tips krijgt zodat we iedereen die inclusievere zorg en gezondheid ook kunnen bieden.”

Baat bij interventies
Om dat te bewerkstelligen komen deze middag verschillende professionals aan bod, zoals gezondheidsmakelaar Julia Hiddink van GGD Brabant-Zuidoost. Als gezondheidsmakelaar adviseert zij bij de ontwikkeling en uitvoering van gezondheidsbeleid in de regio. "Uit onderzoek blijkt dat mensen met een laag inkomen en een lage opleiding vijftien jaar minder lang in goede gezondheid leven en zeven jaar minder lang leven. Daarom hebben we gekeken welke doelgroep in onze regio de meeste baat heeft bij bepaalde interventies.”

Voor Hiddink was het een uitdaging om juist die doelgroepen bij onderzoeken te bereiken. "Doe daarom, voordat je onderzoek uitvoert, eerst een stapje terug en kijk naar je doelgroep. Past je onderzoek of activiteit wel bij ze of vinden zij hele andere dingen relevant?” Lector Gera Nagelhout sluit zich daar volledig bij aan. “Inclusief onderzoek gaat over het onderzoek zo toegankelijk maken zodat iedereen mee kan doen. Heb je enquêtes met moeilijke vragen? Dan moet je doelgroep die wel begrijpen.” Ook diversiteit hoort volgens haar bij inclusief onderzoek. “Spreek bijvoorbeeld niet alleen met hoogopgeleiden, maar zorg voor diverse steekproeven. Zo realiseer je een positieve verandering in het doen van onderzoek.”

Het belang van inclusief onderzoek
Waarom is inclusief onderzoek eigenlijk zo belangrijk? Dat heeft volgens Nagelhout alles te maken met de maatschappelijke impact. “Wanneer je mensen bij je onderzoek betrekt, wordt het vaak maatschappelijk relevanter en kom je tot betere vragen en uiteindelijke interventies. Wanneer iedereen bijvoorbeeld je vragen begrijpt, kunnen meer mensen meedoen en wordt je onderzoek daar beter van. Ook leren de mensen die jij hierbij betrekt iets over onderzoek en leer jij iets over hen. Daarnaast heb je ook altijd nog het ethische aspect: mensen hebben het recht om mee te denken en te beslissen over onderzoek dat over hun gaat.” [Tekst gaat verder onder de foto]

Dat onderzoeken soms ook niet goed gaan blijkt uit de afsluitende presentatie van keynotespeaker en gezondheidswetenschapper Charifa Zemouri. “We zijn zoveel bezig met inclusie, inclusieve zorg en inclusieve wetenschap. Toch blijft het een hekel punt. Waarom is dat zo en wat houdt inclusie tegen? Dat heeft alles te maken met institutioneel racisme.”

Afkomst als (probleem)factor
Iedereen verdient dezelfde toegang tot goede zorg en juiste uitkomsten. Maar uit onderzoek van Zemouri blijkt dat veel wetenschappelijk onderzoek en de resultaten daarvan toegewezen worden aan iemands afkomst. “Maar waarom is dat altijd een factor? Sterker nog, een probleemfactor? Je kunt je afkomst namelijk niet veranderen, maar we houden er wel vaak rekening mee.” Zo zijn er alleen in Nederland al ruim 400 onderzoeken die afkomst toetsen. “Zo krijg je misverstanden door associaties met sterke gevolgen.”

Aan de hand van verschillende voorbeelden toont Zemouri het publiek onderzoeken die niet inclusief zijn of verkeerde beelden schetsen. Allemaal zorgen ze voor vooroordelen, radicalisatie, discriminatie en stigmatisatie. “Benadruk daarom altijd dat je je patiënten of doelgroep niet benadert op afkomst, maar op klinisch beeld. Anders werk je institutioneel racisme in de hand.”

Streven naar verbetering
Hoe komt het dat we dit soort dingen allemaal weten, maar dat er niets mee gedaan wordt? Niet alleen in Nederland, maar in de hele wereld? Dat heeft volgens Zemouri alles te maken met de feiten en wat we geloven. “Feiten die niet passen bij wat je denkt, worden vergeten. Dat gebeurt niet opzettelijk, maar we kunnen hier wel een les uit trekken."

“Daarom moeten we voortbouwen op elkaars kennis”, vervolgt de gezondheidswetenschapper. "We moeten streven naar het aanpakken van de historische beelden over mensen, biologie en de wetenschap om zo kennis, onderzoek en onderwijs te bevorderen. Door dat te herkennen en te kijken wat voor impact het heeft op je werk, kun je inclusie bevorderen. Maar gebruik je foute data en aannames, krijgen we juist te maken met nog meer exclusie.” [Noëlle van den Berg]