Hoe staat het met de medezeggenschap bij Fontys?

Het gaat niet best met de medezeggenschap in het hoger onderwijs, zo stelt de onderwijsinspectie. Bij Fontys is de laatste jaren veel aan de weg getimmerd op dit vlak. De medezeggenschap is beter georganiseerd dan ooit.  Kan het ook bij Fontys nog een tandje beter?

De opkomst bij verkiezingen voor medezeggenschap in het hoger onderwijs is uitermate laag. "Dat vormt een risico voor het functioneren van de medezeggenschap en daarmee voor de informatievoorziening aan het bestuur”, concludeerde de inspectie vorige week. En dat deed het niet voor het eerst.

Die medezeggenschap is belangrijk.  Studenten en medewerkers weten uit eigen ervaring wat er speelt op hun hogeschool of universiteit en praten met het bestuur over belangrijke thema’s. “Een goed functionerende medezeggenschap kan een belangrijke informatiebron zijn om risico’s op tijd in beeld te krijgen”, schrijft de inspectie. 

Hoe zit dat bij Fontys? Eerst maar eens het goede nieuws. Voor de verkiezingen van de centrale medezeggenschapsraad (cmr) van volgende maand hebben zich meer dan 100 kandidaten gemeld. Weer meer dan de vorige keer, toen er al sprake was een verdubbeling. Ter illustratie: een paar jaar terug meldden zich maar net genoeg kandidaten om de beschikbare zetels mee op te vullen.

Een positieve ontwikkeling dus. Wellicht ook ingegeven door de opnieuw ingezette campagne ‘De denktank van de toekomst’, waarmee de medezeggenschap binnen Fontys wordt gepromoot. En misschien ook door de nieuwe, ‘flashy’ website op de portal die sinds enkele maanden in de lucht is.

Dalende opkomst
Maar veel kandidaten voor de cmr betekent nog geen hoge opkomst bij de verkiezingen van die cmr. In 2020 bracht 31 procent van alle medewerkers een stem uit en slechts 2 procent van de studenten. In 2018 ging het nog om 40 procent van de medewerkers en 4 procent van de studenten.

Grofweg een op de drie medewerkers en een op de vijftig studenten neemt dus de moeite om een stem uit te brengen. Dat houdt niet over. Het is een schrale troost dat het bij andere instellingen niet veel anders is. En dat verkiezingen in het algemeen, zie de laatste gemeenteraadsverkiezingen, kampen met tanende opkomsten.

Transparant
Uiteraard kun je mensen niet dwingen om betrokken te zijn bij hun werkgever of hogeschool. Waar je wel voor kunt zorgen is dat die medezeggenschap niet alleen openbaar maar ook transparant en toegankelijk is, zodat er geen extra drempels zijn. [Tekst loopt door onder video]

Fontys kent als een van de weinig hogescholen een Centrum voor Medezeggenschap.  Dat leidde er de afgelopen jaren steeds weer toe dat Fontys volgens de Medezeggenschapsmonitor met kop en schouders boven andere instellingen in het hoger onderwijs uitstak. Ieder instituut en elke dienst van Fontys heeft een vaste adviseur van het Centrum voor Medezeggenschap. De acht medewerkers van het CvM ondersteunen maar liefst 100 medezeggenschapsraden en –commissies van instituten, strategiegroepen, studieverenigingen en andere organen.

Dat CvM is gemakkelijk te vinden op de website van Fontys.  Het centrum is alleen te benaderen via email. Weliswaar worden mails snel beantwoord, maar de vraag is of studenten deze ‘prehistorische’ communicatiemethode gebruiken. Zwartwit gesteld: de meeste jongeren willen nog net bellen, maar verder is de wereld vooral een app.  Maar volgens Annette Kerkstra, een van de zes adviseurs van het CvM, is dat tot nu toe geen probleem gebleken. 

Uitdaging
Een grotere uitdaging  is om te weten wat er nu precies besproken is of wordt bij het belangrijkste medezeggenschapsorgaan van Fontys, de centrale medezeggenschapsraad ofwel cmr.  Het kost moeite om erachter te komen wie er in de cmr zitten, wat de agenda van de cmr is, wat is besloten of wat behandeld gaat worden. 

Voorheen was de cmr via de interne portal van Fontys redelijk gemakkelijk op te sporen, hoe oubollig die pagina’s ook mochten zijn. De modernisering van de site heeft voor een frisse en mooie uitleg van de medezeggenschap gezorgd, maar makkelijk vindbaar is de cmr-site niet. 

Tot vijf keer toe moet een link gevolgd worden om uiteindelijk op de juiste plek uit te komen.  Qua transparantie en toegankelijkheid laat dat nog wel te wensen over. Dat vraagt immers wel wat van de nieuwsgierige student of medewerker om zich een weg te vinden naar het belangrijkste adviesorgaan van Fontys.  

Twaalf keer klikken
Cmr-voorzitter Gert-Jan Reus is verbaasd als hij hoort dat de informatie over de cmr zo moeilijk vindbaar is. Volgens hem heeft het vooral te maken met de gekozen structuur van de Fontys portal. “Daar komen wel vaker klachten over. Het is hetzelfde verhaal als met hr2day (de persoonlijke personeelsportal, JL). Daar moet je ook twaalf keer klikken en kom je vaak nog nergens.”

Om de toegankelijkheid alleen op de techniek af te wentelen, lijkt wat al te makkelijk. Om de achterban te informeren over de activiteiten van de gekozen leden en de discussies die met het bestuur zijn gevoerd, heeft de cmr toch zelf ook een verantwoordelijkheid? “Ik durf niet te zeggen wie dit nu precies moet doen. Het is nooit expliciet aangekaart. Maar ik zet het op de agenda.”

Vergaderstructuur
Naast toegankelijkheid is er ook transparantie van de besluitvorming in het hoogste medezeggenschapsorgaan.  De cmr komt grofweg eens per maand voltallig bijeen in een openbare vergadering. De fractievergaderingen vinden achter gesloten deuren plaats. Bij die vergaderingen schuift dan nog een bestuurslid aan (Hans Nederlof bij de personeelsfractie, Joep Houterman bij de studentenfractie). 

Dat dit deel van de overlegstructuur in besloten kring gebeurt, is normaal. In de politiek is dat niet anders. Maar ook worden veel vragen van de fracties aan het bestuur schriftelijk gesteld, beantwoord en daarmee vaak afgehandeld. Het gevolg is dat de openbare vergaderingen van de cmr weinig discussie opleveren omdat de meeste zaken op voorhand al besproken en geregeld zijn. 

Zeker, die vergaderingen en alle besluiten die zijn genomen zijn openbaar.  Maar doordat er vaak weinig discussie over is, blijft het soms gissen naar hoe die besluiten tot stand zijn gekomen. Dat komt de transparantie niet ten goede. En heeft dan ook effect op de aantrekkelijkheid voor en betrokkenheid van de achterban van die raad.

Cmr-voorzitter Reus wil dat deels beamen: “Het heeft vooral te maken met effectief voorbereiden. Het klopt dat het geen democratisch festijn is zoals het Britse parlement. Maar het gaat ook te ver om die vergaderingen af te doen als het verschuiven van papier.”

Draagvlak
Al met al doet Fontys er alles aan om de medezeggenschap zo goed mogelijk in te richten. Doet het dan ook beter dan de meeste andere hbo-instellingen en universiteiten.  Alleen wat transparantie en toegankelijkheid van de cmr betreft, valt nog wel wat te winnen. 

Of dat alles genoeg is om de afnemende animo om een stem uit te brengen op de medezeggenschap, de grote zorg van de onderwijsinspectie, een halt toe te roepen? De tijd zal het leren. Te beginnen bij de verkiezingen voor de cmr van 16 tot 31 mei.  [Jan Ligthart]