Hbo heeft als souffleur een bijrol in de Troonrede

Het onderwijs en zeker het hoger beroepsonderwijs hadden vandaag geen hoofdrol in de Troonrede die koning Willem-Alexander uitsprak in de Grote Kerk in Den Haag. Maar secundair speelt het hbo op meerdere punten een rol, zoals aandacht voor duurzaamheid, de noodzaak van omscholing en het belang van techniek in de zorg.

Alle aandacht was voor de coronapandemie en welke gevolgen die heeft voor de samenleving en de economie. Hoewel de overheid nu niet gaat bezuinigen en met miljarden allerlei sectoren onderstut om te voorkomen dat ze omvallen, is het perspectief somber: een verdubbeling van de werkloosheid en een begrotingstekort van 7 procent binnen één jaar.

En dan nog al het menselijk leed dat het virus veroorzaakt: “Corona raakt ons in school en werk … Want geen eindexamen kunnen doen, een begrafenis in zeer kleine kring, niet op bezoek kunnen bij je man of vrouw in het verpleeghuis, als ondernemer ineens je levenswerk verliezen, of je baan – het is allemaal enorm ingrijpend.”

Enig vertrouwen
Minister van Financiën Wopke Hoekstra weigerde desondanks om somber te zijn. “Ik heb toch enig vertrouwen”, sprak hij de Tweede Kamer toe bij de presentatie van de Miljoenennota, traditiegetrouw op Prinsjesdag ná de Troonrede. “We klimmen uit dit dal.”

Ook de kersversie Fontys-lector Circulaire Economie, Jifke Sol, is niet somber. “Ik heb twee weken geleden naar de Duurzame Troonrede geluisterd, van hoogleraar Jan Jonker. Daar sprak potentie uit, en realisme.”

“Hij gaf aan dat het door corona duidelijker is geworden waar de kwetsbare plekken in ons sociaal-economische systeem zitten en dat je je kunt afvragen of het huidige marktdenken nog wel past. Dat er fundamentele veranderingen en investeringen in duurzaamheidstransities nodig zijn, juist nu.”

Energietransitie
Niet dat ze zich geen zorgen maakt. “Bij de energietransitie moeten we bijvoorbeeld goed oppassen dat we niet een deel van de samenleving overslaan.” Het overgaan van gas op duurzame energie zou nu wel eens te ingewikkeld of te duur kunnen lijken voor groepen mensen.

Sol ziet het als een van de taken van haar lectoraat om de verbinding te leggen tussen onderwijs, burgers, ondernemers en overheid om de energietransitie in goede banen te leiden. Haar lectoraat gaat ook het midden- en kleinbedrijf helpen om duurzamer te worden. Het hbo heeft met zijn praktijkgericht onderzoek daarom zeker een ‘aanvullende’ en ‘versterkende’ rol bij de plannen van het kabinet, aldus Sol.

Techniek in de zorg
De Troonrede haakte eveneens in op de enorme druk op de zorgsector. Die was er al, maar nam door de coronacrisis alleen maar toe. Ook daar is vernieuwing van belang. De koning vroeg zich hardop af 'of meer zorg op afstand mogelijk is'. 

"Daar zijn we volop mee bezig", aldus Eveline Wouters, lector Health Innovations & Technology bij Fontys Paramedische Hogeschool. "De coronacrisis heeft daar ontzettend aan bijgedragen. Maar ik denk dat we er nog veel meer van af moeten weten, voordat je kunt zeggen dat het echt voordelen biedt. Er is nog weinig bekend over de kwaliteit ervan en welke besparingen het oplevert."

Het vraagt bovendien ook om een cultuuromslag, een andere manier van werken, aldus de lector. "Vroeger kwam je op spreekuur bij de cardioloog, straks reageert een cardiologieverpleegkundige op de bloeddrukmeting die de patiënt thuis heeft verricht. Het wordt veel meer een samenspel van specialist, huisarts en thuiszorg. Ik snap de uitspraak in de Troonrede, maar dit is niet morgen klaar." Los van het feit dat volgens Wouters een heleboel mensen nog niet goed kunnen omgaan met digitale middelen.

Behoefte aan omscholing
Door de coronacrisis zijn banen weggevallen, zoals in de horeca en de toeristenbranche. "Na de fase van noodsteun is het nu ook belangrijk dat mensen door scholing en training de overstap kunnen maken naar sectoren waar een tekort aan personeel is, en dat bedrijven zich aan kunnen passen aan de nieuwe realiteit", aldus de koning in de Troonrede.

Zou de perfect Engelssprekende medewerker uit de toeristenbranche, die door de coronacrisis grote klappen krijgt, zich niet kunnen laten omscholen tot docent Engels? “Dat kan zeker wel”, zegt opleidingsmanager Jeroen Leuverink van Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT).

Samen met zijn collega’s van FLOT doet hij er veel aan om mensen warm te maken voor het onderwijsvak en de opleiding aantrekkelijker te maken. “We hebben onder meer flexibel onderwijs opgezet, waarbij studenten werk, privé en studie goed kunnen combineren”, vertelt Leuverink.

'Hybride' docent
Op middelbare scholen en mbo’s krijgen scholieren en studenten voorlichting over het vak van docent. Er zijn ook contacten met het bedrijfsleven om mensen daar te verleiden tot het ‘hybride’ docentschap, waarin zij werken voor hun baas en lesgeven combineren. Met wisselend succes wat betreft instroom.

Het onderwijs krijgt voor dit soort projecten subsidie van de overheid. “Dat doen ze goed, daar kan ik niks over zeggen. Onbegrijpelijk vind ik wel dat ze de Lerarenbeurs hebben uitgekleed, die juist bedoeld was om mensen in het onderwijs beroepsperspectief te bieden. Ze konden die bijvoorbeeld gebruiken om hun eerstegraads bevoegdheid te halen.” [Tim Durlinger en Petra Merkx]