Fontysdocent Steven haalde vluchtelingen op in Polen

Fontysdocent Steven van den Heuvel  is betrokken bij een inzamelingsactie voor Oekraïense vluchtelingen in Polen. Afgelopen week was hij daar met een vriend en namen zij enkele vluchtelingen mee terug naar Nederland. Hij schreef er onderstaand relaas over.

Elena en Kolja* kijken verbaasd als we de grens met Duitsland over rijden. Dat we zonder paspoortcontrole door kunnen maakt niet zoveel indruk, het zijn de windmolens die dat doen. Een eindeloze rij turbines vangt de wind aan de grens.
“Alsof je voor het eerst een vliegtuig ziet”,  zegt Kolja.
“Wacht maar tot je in Nederland bent”, antwoordt Casper, mijn vriend en medechauffeur.  

We hebben Elena en haar zoon Kolja (17) opgepikt in Rzeszów, een stad in het zuidoosten van Polen. Voor ze bij ons instappen hebben ze al een treinrit achter de rug van 25 uur van Kharkiv naar Lviv, en aansluitend een bus- en taxirit om hier in Rzeszów aan te komen. 

Het is zeven uur ‘s ochtends. Geslapen hebben ze al dagen niet. Casper en ik besluiten om ze niet te bestoken met vragen. We hebben de beelden uit Kharkiv gezien.

Snoepjes
Bij de eerste tankstop delen ze snoepjes uit de plastic draagtas die ze mee hebben genomen. “Uit de fabriek van onze voormalige president Porosjenko.” 

We grappen over de hoeveelheid snoep die er op de heenreis al doorheen is gegaan en dan vertelt Kolja over hoe de oorlog begon. Zonder aankondiging, maar met een raketaanval op het busstation voor de deur. “Overal lagen mensen. De politie kwam en maakte foto’s, maar de mensen bleven liggen.” Daarna hebben ze drie weken in de kelder geleefd.

Dat wij hier zijn, komt door de schoonzus van Casper, Anna. Haar familie woont in het zuidoosten van Polen en ze heeft een hulpactie op touw gezet voor het weeshuis daar. Twee keer per week komen er tussen de 300 en 500 kinderen uit Oekraïne aan, vaak met niet meer dan een rugzak. Omdat Anna vloeiend Pools spreekt, wist ze aan wat voor spullen er behoefte was. 

Stalin
Met twee busjes vol goederen reden we naar Stalowa Wola, vlakbij Rzeszów. Casper en ik in de ene, zijn broer Thijmen en Anna in de andere. Stalowa Wola betekent zoiets als Stalen Wil. Het stadje is ontstaan toen Stalin de opdracht gaf hier een grote tankfabriek neer te zetten. Daar omheen zijn in sovjet-stijl woonblokken opgetrokken. 
De tankfabriek staat er nog, alleen wijzen de lopen nu de andere kant op. Af en toe klinkt er een doffe dreun als ze het geschut testen.

We overnachten bij de familie van Anna. Voor ik mijn ogen sluit, heb ik even oogcontact met Paus Johannes Paulus II. Zijn foto hangt boven het bed, naast een opgehangen tennisracket. Het voelt alsof ik nog aan het rijden ben. Ik weet nu zeker dat ik nooit vrachtwagenchauffeur ga worden.

Drinken
Omdat Kolja 17 jaar is, was dit de laatste kans om te vluchten. Vanaf zijn 18^e zou hij dienstplichtig zijn. Hij draagt een joggingbroek en snapback-pet en bij elke plaspauze zuigt hij sigaretjes leeg. Af en toe legt hij zijn hoofd op zijn moeders schoot en sluit dan zijn ogen. Dan veert hij plots op: “Mag ik al drinken in Nederland?”

Rond middernacht rijden we Nederland in. We zijn uitgeteld van het rijden, maar kunnen ons niet voorstellen hoe uitgeput Elena en Kolja moeten zijn. Ze vergeten hun spullen in de auto en wandelen gelijk naar binnen bij het gastgezin. 

Als ik eenmaal op bed lig, tolt het opnieuw. Ik vraag me af of ik zou kunnen doorstaan wat zij hebben doorstaan, hoe ik ermee zou omgaan. Antwoorden komen niet, alleen de gedachte aan een stalen wil.

*namen zijn gefingeerd

Steven van den Heuvel is docent bij Fontys Hogeschool Toegepaste Psychologie en HRM.