Fontys zet toegangsdeur naar kennis verder open

Wetenschappelijke publicaties over publiek gefinancierd onderzoek moeten vanaf 2020 via open access openbaar toegankelijk zijn. Dat stellen elf Europese landen, waaronder Nederland, met steun van de Europese Commissie. Bij Fontys maken ze hiervan al met ingang van 1 januari werk.

Grote roerganger bij de hogeschool als het gaat om open access is Robert Schuwer. Volgens de lector Open Educational Resources is bij Fontys nog het nodige terrein te winnen: “De indruk die ik krijg uit gesprekken met docentonderzoekers en lectoren is dat er weinig of geen bewustzijn is van open access. Er zijn lectoraten waar het belangrijk is om te publiceren en waar dat op waarde wordt geschat. Maar er wordt niet echt bewust bij stilgestaan of ze het open access willen publiceren of niet.”

Per 1 januari 2019 wordt dit in principe verplicht. Het College van Bestuur heeft inmiddels ingestemd met een voorstel hiertoe. Bron sprak met Harry Vankan, die bij de dienst Onderwijs en Onderzoek is aangewezen als projectleider open access.

Gaat het bij Fontys altijd om publiek gefinancierd onderzoek?
“Nee, er zijn ook onderzoeken in opdracht van het werkveld. In dat geval is het een kwestie van hoe je het met elkaar afspreekt om de resultaten al dan niet open access te maken. De beleidslijn waarover het CvB heeft besloten is de ‘pas-toe-of-leg-uitregel’: open als het kan, gesloten waar het moet. Of openbaar op termijn, er zijn varianten denkbaar.”

Wat is het belang van Fontys hierbij?
“In Fontys Focus 2020 wordt duidelijk uitgesproken dat Fontys de motor van de innovatie in deze regio wil zijn. Dan zul je iets moeten doen om die ambitie uit te dragen. Zoveel mogelijk openheid? Ja, daar kan ik mij wel iets bij voorstellen. Natuurlijk kunnen ze dan ook in Timboektoe kennisnemen van onze publicaties, maar de regio heeft onze eerste aandacht.”

Het College van Bestuur gaat akkoord met de beleidslijn in het document ‘Doorpakken met Open Access’. Wat houdt die in?
“We onderschrijven het belang van open publicaties door te kiezen voor open access. Fontys stelt daarom als voorwaarde dat deze per 1 januari 2019 publiek toegankelijk worden gemaakt in een open Fontys-databank (repository). Maar wel volgens de ‘pas-toe-of-leg-uitregel’.”

Hoe ziet die databank eruit?“
Wij hebben gekozen voor de systemen Surf Sharekit als databank en de HBO Kennisbank, die als ‘etalage’ fungeert. De software biedt je de mogelijkheid om een publicatie alvast op te slaan, maar bijvoorbeeld pas na een jaar openbaar te maken. We gebruiken Surf Sharekit trouwens nu al voor de publicaties op de Fontys Publicatiebank Fontyspub, maar dan zonder gebruiksverplichting.”

Voor wie binnen Fontys geldt die gebruiksverplichting?
“Studenten, docenten, lectoren; iedere publicist. Het streven is dat in 2019 60 procent het gebruikt en in 2020 100 procent. Aan die laatste datum hebben wij ons ook geconformeerd in het Nationaal Plan Open Science. Het leunt op de gedachte: waarom zou ik moeten betalen voor kennis die is opgedaan met behulp van mijn belastinggeld?”

Kost het veel tijd?
“Dat vraag ik me af. Als je een eigen methodiek gewend bent en je moet ineens een andere volgen waar bepaalde stappen bij horen, kan ik me voorstellen dat mensen dat vinden. Daarom bieden we collega’s ook hulp aan hierbij. Maar op termijn, als de werkwijze ‘ingesleten’ is, zullen ze ervaren dat het er gewoon bij hoort.”

Hoe is nu het protocol bij Fontys?
“De systemen zijn er al. Men kan de Fontys Publicatiebank gebruiken of zelf iets kiezen: HBO Kennisbank, een tijdschrift of de websites van de lectoraten. Dat is niet overzichtelijk en een enorme zoekopdracht wanneer wij dit jaarlijks inventariseren. Dat is hopelijk na 1 januari meer gestructureerd. We voeren de komende periode een pr-campagne met een ‘rondje instituten’. Om uit te leggen welke keuzes er zijn gemaakt, wat het nut ervan is en hoe de bedrijfsbureaus en mediatheken hierin voor ondersteuning kunnen zorgen.”

Zijn er vanuit Fontys artikelen in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd?
“Dat komt voor ja. Omdat de publicist zegt: daar zit mijn doelgroep. Je mag dat na 1 januari ook blijven doen, als je het daarnaast minimaal ook in de Fontys-databank zet. [Tim Durlinger en Eva Witte]