Film Teun Toebes inspiratie voor studenten en docenten

Hij is nog maar 24 en nu al op een missie. Fontys-alumnus Teun Toebes wil wereldwijd de zorg voor mensen met dementie verbeteren. Voor de documentaire Human Forever sprak hij met wereldleiders, topwetenschappers en visionairs. Zijn boodschap is er een van hoop, en die kwam aan bij studenten en medewerkers van Fontys voor wie de film donderdag exclusief werd vertoond.

Teun Toebes had eigenlijk in het buitenland moeten zijn, waar hij samen met de filmmakers een prijs in ontvangst mag nemen voor de documentaire. Maar hij koos ervoor om in Eindhoven te zijn, en een zaal van Fontysstudenten en -medewerkers toe te spreken. Want, zegt hij, we staan voor een enorme maatschappelijke opgave met elkaar. “Ik hoop dat jullie beseffen hoe mooi jullie rol kan zijn in deze cultuurverandering.”

Die is namelijk hard nodig, stelt Toebes vast. “Wereldwijd zijn er momenteel 55 miljoen mensen met dementie, over zes jaar zijn dat er 78 miljoen en in 2050 maar liefst 139 miljoen. Een op vijf mensen krijgt dementie. Deze film gaat dus mogelijk ook over jouw toekomst.”

Opgesloten
De film begint bij Toebes die intrekt in een gesloten afdeling van een verpleeghuis voor ouderen met dementie. “De gedachte dat dit mijn voorland is, maakt mij verdrietig”, zegt hij, terwijl we hem door de kale gangen zien lopen en hij steun geeft aan een vrouw die aan een poort rammelt en jammert dat ze eruit wil. “Wie wil nu opgesloten worden na een leven van vrijheid, op een plek waar je stem en mening niks meer waard zijn?”, vraagt hij zich hardop af. [Tekst gaat verder onder de foto]

Toebes vindt dat deze situatie moet veranderen en besluit in de film op onderzoek uit te gaan, op zoek naar antwoorden voor later. Hoe gaan andere landen hiermee om en wat kunnen we van hen leren? Wat betekent welvaart als je dementie hebt? Hij praat met topwetenschappers, wereldleiders, visionairs, zorgmedewerkers en patiënten in 35 landen en bezoekt 11 ervan. De verschillen zijn groot.

Hij reist af naar Scandinavië, een regio waar we volgens hem vaak tegenop kijken, waar eigen regie en persoonsgerichte zorg maatgevend zijn. Maar ook hier reikt de vrijheid vaak niet verder dan het hek, concludeert Toebes. In het armste land van Europa, Moldavië, leven mensen met verschillende zorgbehoeften en aandoeningen bij elkaar, zonder speciale voorzieningen, ook achter een hek. Maar toch blijkt iedereen mee te tellen en zorgen ze voor elkaar.

Sprankeling
In Zuid-Afrika zorgt de familie voor hulpbehoevende ouderen, ook als dat betekent dat je je eigen leven ervoor op moet geven om bij je ouders in te trekken. Hier ziet Toebes dat dementie niet het einde hoeft te betekenen van een rijk en sociaal leven. “De sprankeling die ik hier in de ogen van de mensen zie, zie ik zelden bij mijn huisgenoten”, constateert de zorgvernieuwer verdrietig. “In Nederland kunnen we met al ons geld nog steeds geen geluk kopen voor degenen die dat zo hard nodig hebben.” [Tekst gaat verder onder de video]

Toch wordt Toebes hoopvoller naarmate hij meer landen bezoekt en meer mensen spreekt. Hij raakt geïnspireerd door de degenen die een verandering in gang hebben gezet. Door het nemen van preventieve maatregelen, met nieuwe woonvormen, persoonlijke aandacht, geborgenheid en de vrijheid om jezelf te zijn als patiënt en te gaan waarheen je wilt. “Je kunt met iedereen contact maken, ongeacht leeftijd en aandoening”, zegt Toebes. En dat laat hij ook veelvuldig zien in de film. Zijn toenadering tot ouderen met dementie is hartverwarmend en ontroerend. En inspirerend.

“Heel indrukwekkend”, zegt student Social Work Eline, die zichtbaar is geraakt door wat ze heeft gezien en gehoord. “Er is heel veel om over na te denken. Ik moet het echt even laten bezinken.” Haar vriendin Selly, student Verpleegkunde, is al net zo onder de indruk. “De documentaire geeft me een beeld van dementie dat ik nog niet kende. De vraag die meteen in me opkomt, is hoe ik een bijdrage kan leveren aan deze cultuurverandering in de zorg waartoe Toebes oproept.”

Steentje bijdragen
Selly besluit, aangespoord door verpleegkundedocent Ine Spierings, ter plekke dat ze tijdens een les over de film gaat vertellen en wat deze met haar heeft gedaan. “Ik kom van Bonaire en daar gaan mensen toch wel anders om met dementie. Ook als mensen in een verpleeghuis worden verzorgd, blijft de familie heel nauw betrokken.” In Nederland is iedereen druk en de zorg kan ook beter, constateert ze. “Ik vind het heel mooi wat Teun doet en wil graag mijn steentje bijdragen.”

Docent Spierings loopt de bioscoopzaal uit met ‘een lach en een traan’. Ze stapt direct op Toebes af die buiten de zaal klaarstaat om studenten en medewerkers op te vangen. Sommigen zijn zichtbaar geëmotioneerd. “We hebben in Nederland een systeem ontwikkeld dat helemaal niet past bij de doelgroep. Dat raakt me heel erg”, zegt Spierings. “Je ziet in de film wat persoonlijke aandacht doet met mensen met dementie. Daar moet echt verandering in komen.”

De docent vindt het mooi om te zien dat vakgenoten en studenten meteen al met elkaar in gesprek gaan hoe het beter kan in de zorg en hoe het onderwijs hieraan kan bijdragen. En ook Teun Toebes kijkt hoopvol om zich heen naar wat zijn documentaire teweegbrengt. [Marieke Verbiesen]