Europa, waar ben je?

Als er ooit een kans was om te laten zien hoe Europa zich kan verenigen in tijd van nood, hoe centraal problemen aangepakt kunnen worden die lak hebben aan grenzen, dan is het nu wel. Helaas, tot nu toe zwijgt Europa of komt het te laat. Dat stelt lector Vincent Pijnenburg, lector grensoverschrijdende samenwerking, in onderstaand opinie-artikel. 

Stelt u zich eens voor: iedere provincie houdt er haar eigen coronabeleid op na. In de ene provincie de scholen nog open, in de andere juist fysiek gesloten. Verschillende fysieke sluitingstermijnen. Dat terwijl we als provincies onderling toch goed van elkaar weten wat de situatie is en wat de leerpunten tot dusverre zijn.

Dat is natuurlijk niet de realiteit. Maar dit is exact de wijze waarop Europa handelt, of eigenlijk niet handelt: als een onsamenhangend geheel zonder eenduidige aanpak. Juist nu had Europa haar ware gezicht kunnen laten zien, nu de saamhorigheid groeit, en dit grenzeloze virus zich met razend tempo door Europa verspreidt.

COVID19 laat maar weer eens zien hoe nationaal we denken wanneer de nood aan de man is. Vol lof wordt gesproken over de ontstane saamhorigheid en solidariteit, maar tegelijkertijd demoniseerden we enkele weken terug nog de Duitse brandhaard hier net over de grens in Heinsberg en op dit moment steggelen we met Zuid-Europese landen over een Europees noodfonds.

O ja, en we laten geen asielzoekers meer toe bij enkele aanmeldcentra, uit angst dat zij het virus meedragen. Saamhorigheid en solidariteit alom.

Europese schaal
Een perfecte schaal om COVID19 aan te pakken is er niet, maar gezien het globale karakter van het virus, is een landoverstijgende aanpak keihard nodig. Een gemiste kans voor Europa om eindelijk eens duidelijk te laten zien waarom samenwerking over grenzen heen zo broodnodig is ten tijde van vergaande globalisering.

Dan heb ik het nog niet over het beschikbaar stellen van bedden en personeel over de grens, wat overigens door onze Duitse buren al wordt gedaan, maar over eenduidige maatregelen. Een virus dat zich globaal verspreidt, en ieder land gaat vervolgens weer haar eigen weg. 

En natuurlijk, er is variatie in de coronapenetratie per land. En natuurlijk, de gezondheidszorg is een nationale aangelegenheid. Maar het virus reikt inmiddels veel verder dan alleen de gezondheidszorg, we bevinden ons in een sectoroverstijgende crisis.

Nadat Italië stap voor stap de Europese ‘brandhaard’ werd, had Europa toch kunnen opstaan, en op Europees schaalniveau preventief kunnen handelen? En we hadden toch kunnen leren van de Hongkong-aanpak op basis van hun SARS-ervaringen, zoals zij zelf ook doen? Nu wordt er vanuit Brussel vooral gereageerd in plaats van geregeerd. Die reacties zijn zeker niet slecht, maar hadden ze deels niet voorkomen kunnen worden door te regeren?

Euregionale schaal
Verschillend beleid van twee lidstaten wordt meestal voelbaar aan de grens. Zo ook in Limburg. Weet u nog dat een aantal weken geleden de uitbraak in Heinsberg opeens dichtbij kwam? Landelijk overigens weinig paniek. Heinsberg, waar ligt dat? Over naïef nationaal denken gesproken.

Zo gauw we echter in Limburg een ‘HS’ nummerbord zagen, reageerden we al gauw verschrikt. Het duurde slechts even en het demoniseren van de Heinsberger begon. Maar we wilden wel nog even snel economisch profiteren van de gunstige prijzen bij de Tankstelle, DM en Trinkgut. Niet veel later brandde het vuur ook in Limburg los. Nu was het opeens ook ons probleem.

Nu de situatie veranderd is, roept Rutte de Duitsers en Belgen massaal op om gedurende het paasweekend niet naar Nederland te komen, ‘Bleib zu Hause, restez à la maison’ riep hij in de media.

Grenspendelaars
Toch zagen we de afgelopen weken de demonisering gelukkig veranderen in een wederzijds gesprek. Vooral binnen de organisaties met grenspendelaars, zo ook binnen Fontys. Wat zijn de maatregelen eigenlijk bij jullie? O, zijn die anders dan hier? Welke autoriteiten volgen we?

Zo zie je maar: niet alleen de harmonisering van regels, maar zeker ook verschillen in regelgeving en beleid kunnen tot gesprek en saamhorigheid leiden. Toch bleef een eenduidige grensoverschrijdende informatievoorziening en aanpak uit. Ieder land zoekt haar eigen weg in deze gezamenlijke problematiek.

Tot slot
Laten we hopen dat COVID19 niet alleen tot nationale saamhorigheid leidt en indirect ons nationalistische gevoel aanwakkert. Dat we solidair blijven en onze ogen open blijven houden voor de situatie buiten Nederland. Een concert enkele weken geleden in Cardiff waar veel ophef over ontstond, was natuurlijk net zo fout als vergelijkbare concerten die enkele dagen eerder nog in Nederland plaatsvonden. Hypocriet om te denken, wanneer een Europese aanpak ontbreekt, dat de Britten precies in de pas zouden lopen met onze nationale aanpak.

Afsluitend sluit ik graag aan bij de woorden van Marc Chavannes in de Correspondent: ‘’Alle waardering voor wat de bewindslieden op het binnenlandse corona-toneel presteren, maar het nationaal belang is niet gediend met dit harteloze en arrogante (Nederlandse, red.) optreden in Europa. Europa is het huis waarbinnen de Nederlandse democratische rechtsstaat kan functioneren en een rol kan blijven spelen in de wereld.’’

Vincent Pijnenburg is lector bij Fontys Venlo op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking en voorzitter van de Business Club Maas Rhein. Dit is een aangepaste en geactualiseerde versie van zijn opiniestuk dat eerder in De Limburger verscheen.