Druppel op een gloeiende aardbol

De vrouw die met haar fiets in de sneeuw ligt, maakt het goed. Het gaat goed hoor, zegt ze, en met jou? Ik zeg dat ik haar zag vallen en dat het met mij ook goed gaat. Ik ben nog geen drie pedaalslagen van huis. Ja het is glad, zegt ze, en ja er zou hier gestrooid moeten worden. Ze wenst me, de sneeuw van haar jas kloppend, nog een fijne reis.

Later die dag is er er een discussie als ik het klaslokaal binnenwandel. Het is loeiheet binnen en de verwarming kan niet uit. Mag het raam nu open of niet? Sneeuw jakkert voorbij.

Nee, zegt een student, want dat is zonde van alle gestookte warmte. Wat maakt het uit, zegt een ander, ik heb zuurstof nodig. Ik denk aan de overrijpe banaan in mijn tas en sluit me aan bij de tweede student.

Het raam gaat open en een frisse bries waait naar binnen. De eerste student haalt haar jas tevoorschijn. Natuurlijk had zij een punt, maar je hebt niks aan gelijk hebben als je het niet krijgt.

Die middag bespreken we interventies die studenten hebben bedacht om mensen duurzame keuzes te laten maken. Zeggen dat vleeseten dierenleed veroorzaakt is namelijk niet genoeg, ook al is het waar. De meeste mensen raak je op een andere manier. Via de portemonnee of het hart. Anders vindt de slavink te gemakkelijk zijn weg naar de mond.

Studenten hebben al heel goed door dat alleen kennis delen of bewustzijn vergroten de truc niet is. Maar wat dan wel? En hoeveel impact gaan die kleine stapjes hebben? Ze vervallen soms in moedeloosheid. En dat doe ik ook.

Wat boeit het ook, zei een student vorige week. Het feit dat je cynisch bent geworden zegt me dat je het wel degelijk boeit, dacht ik, je hebt alleen nog geen idee hoe ermee om te gaan.
Zo voelen veel mensen zich, antwoordde ik. Hij knikte, maar leek niet overtuigd. En ik wilde niet gaan overtuigen, dat zou alleen maar nog wanhopiger overkomen.

In haar boek Active Hope vertelt Joanna Macy hoe je onderdeel kunt worden van een nieuw verhaal. Dat je, ook al ziet het er bleek en grauw uit voor de wereld, door jouw acties onderdeel wordt van een nieuw verhaal, zonder dat je hoeft te wachten tot iemand anders je hoop komt brengen. Het maakt je tegelijkertijd een stuk minder gedeprimeerd.

Het is een tegengeluid tegen de overtuiging dat jouw eigen acties geen zin hebben. Dat je maar een druppel bent op een gloeiende aardbol. Het nieuwe verhaal over hoe om te gaan met de aarde ontvouwt zich via jou. Ja, je bent een druppel, maar je stroomt de andere kant op.

Ik denk aan de fietsster in de sneeuw. Zij had duidelijk voor ogen van welk verhaal ze onderdeel wilde zijn. Dat van iemand die fietst, ook als het sneeuwt. En als ze valt dat ze dan weer opstaat en daar nog de lol van inziet. Ook al is het zeven uur ’s ochtends en iemand vraagt aan je: gaattie?

Deze gastcolumn is geschreven door Steven van den Heuvel, docent bij Fontys Hogeschool Toegepaste Psychologie en HRM. Eerder schreef hij voor Bron een relaas over zijn betrokkenheid bij een inzamelingsactie voor Oekraïne.