Dreigt een hele generatie te bezwijken onder schulden en lasten?

Het is een bijna apocalyptisch beeld dat Gert-Jan Segers van de ChristenUnie oproept van de huidige generatie (studerende) jongeren. Tijdens de Algemene Beschouwingen deze week in de Tweede Kamer somde hij op: ze hebben steeds meer schulden, komen bijna niet aan een vaste baan, kunnen moeilijker een huis kopen, krijgen straks minder pensioen. Is het echt zo erg? Dreigt er een hele generatie te bezwijken onder schulden en lasten? Bron zet de bedreigingen op een rijtje.

Dit artikel heeft een geschatte leestijd van 8 minuten. In die tijd stijgt de nationale studieschuld met 26.400 euro, 55 euro per seconde. Volgens het Interstedelijk StudentenOverleg (ISO), die deze schuldmeter bijhoudt, beloopt de studieschuld inmiddels meer dan 20 miljard. Dat is een molensteen om de nek van de jongste generatie, aldus de leider van de ChristenUnie.

Studenten maken, net als andere jongeren trouwens, steeds meer schulden. Die molensteen heeft extra gewicht gekregen door de afschaffing van het beursstelsel in 2015/2016. Vanaf 2020 komt daar nog een schepje bovenop doordat de rente op de lening wordt verhoogd. Een maatregel overigens die ook de ChristenUnie steunt, zo wrijft ISO Segers onder de neus.

Kwaliteit
Het geld dat de overheid bespaart door het schrappen van de studiebeurs, rond de 200 miljoen per jaar, wordt in de kwaliteit van het onderwijs geïnvesteerd. Het ministerie heeft daarover afspraken gemaakt met de hogescholen en universiteiten. Maar bezuinigingen en doelmatigheidskortingen doorkruisen dat. Per saldo is er volgend jaar een tekort in het hoger onderwijs in plaats van extra geld voor kwaliteitsverbetering: die wordt pas vanaf 2021 zichtbaar.

Kamernood
Niet alleen de studielening wordt duurder, ook het leven zelf. Studenten worden dubbel gepakt!, meldt de landelijke studentenvakbond: de btw gaat omhoog, dus de boodschappen gaan ook meer kosten. Nou, dan maak er maar driedubbel van: de kamernood is zo hoog gestegen dat de prijs door de magische grens van 400 euro per maand is gegaan. Ter relativering: de verschillen tussen de regio’s zijn groot en lang niet iedere student gaat (direct) op kamers.

Huizenprijzen
Maar wie zich in het vereiste tempo - of sneller - door zijn studie heeft gewerkt, is nog niet af van de woonruimtenood. In de Troonrede noemt het kabinet de situatie speciaal onder starters een groot probleem. Huurwoningen voor een redelijke prijs zijn er niet en kopen is voor beginners amper een optie, door de huizenprijzen maar ook door de studieschuld die een obstakel vormt voor een hypotheek. Onlangs bleek dat banken doorgaans rekenen met de complete studieschuld, ook al is deze al gedeeltelijk of zelfs grotendeels afgelost.

Flexcontracten
Een probleem in de hypotheekverstrekking is ook dat veel jongeren geen vaste baan hebben. De berichten over krapte op de arbeidsmarkt ten spijt - sinds kort groeit het aantal vaste contracten zelfs sneller dan het aantal flexcontracten - zijn vaste banen voor jongeren niet de regel. Van de 15- tot 25-jarigen had 15 jaar geleden nog meer dan de helft een vast contract, vorig jaar was dat aantal gehalveerd. Het is wel zo dat de kans om een vast contract binnen te halen groeit naarmate het opleidingsniveau hoger is.

Ontplooiingskansen
Uit alle voorbeelden blijkt dat de wolken donkerder zijn boven de hoofden van laag- dan van hoogopgeleiden. Natuurlijk bouwen studenten doorgaans meer schulden op omdat ze later aan hun werkzame leven beginnen, en moet je altijd kritisch zijn op de kwaliteit van het onderwijs dat ze daarvoor krijgen, maar de investering betaalt zich nog altijd terug in de vorm van een beter betaalde carrière met meer ontplooiingskansen.

Je zou dus nog veel meer jongeren hoger onderwijs gunnen. Velen grijpen die kans, getuige de toename van het aantal studenten. Een klein beetje zuur is wel dat het er gemiddeld genomen voor de huidige generatie niet meer in zit om zich te verbeteren ten opzichte van de vorige. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog verdienen 35-jarigen gemiddeld minder dan hun ouders, bleek dit voorjaar uit een onderzoek van Tilburg University en het ministerie van Sociale Zaken. Ook hier geldt weer dat dit fenomeen voornamelijk speelt aan de onderkant van de arbeidsmarkt.

De tijd is kennelijk voorbij dat je van een dubbeltje een kwartje kon worden, als je je best maar deed. Dat is even wennen, zeker voor de politiek die nog helemaal gestoeld is op de verheffingsgedachte. Gelukkig zijn de jongeren zelf vaak verstandig en vindingrijk: ze staren zich lang niet altijd meer blind op ‘het beter hebben’. [Debbie Langelaan]