Docu onderzoekt onderwijsvernieuwing: 'Het kan anders'

Hoe kunnen hogescholen wereldproblemen zien als uitdagingen? Deze vraag staat centraal in de documentaire Mag ik jou iets vragen?. De film onderzoekt de vernieuwingen in het onderwijs bij veertien hogescholen, waaronder bij Fontys.

Wat als we de crises als klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, toenemende sociale ongelijkheid en vluchtelingenstromen niet meer als problemen buiten onszelf zien, maar als een vraag van de wereld aan ons? Wat zou dat voor het economisch onderwijs betekenen?

Per jaar ronden meer dan dertigduizend studenten een economische opleiding af. Hoe zorgen we dat deze studenten zijn voorbereid op een wereld die steeds meer prangende vragen stelt? Hiermee ging lector Betekeniseconomie Kees Klomp (Hogeschool Rotterdam) aan de slag met een groep gelijkgestemden in het hoger onderwijs.

Dat deed hij in de vorm van een documentaire. Voor de film bezocht Klomp veertien hogescholen die ieder op hun eigen manier een antwoord zoeken op die vraag. Ook Tessa Cramer, leading lector Creative Economy bij Fontys, deelt haar visie op de waarde van onzekerheid in het economisch onderwijs.

Volgens Cramer kan het anders, maar vergt dat wel moed. Ze is ervan overtuigd dat de complexe thema’s van onze tijd niet opgelost kunnen worden in de bestaande systemen en denkwijzen. Onderwijsvernieuwingen kunnen in haar ogen een positieve bijdrage leveren.

De gedeelde rijstschuur
Hoe dan? Cramer geeft het voorbeeld van het Indonesische concept Lumbung, letterlijk vertaald als rijstschuur. “Dorpelingen die rijst over hebben, brengen dat naar de gemeenschappelijke schuur voor degenen die een tekort aan rijst hebben.” Maar Lumbung is niet alleen een economisch principe. “De schuur dient ook als ontmoetingsplek”, vertelt Cramer. “Vanuit het kenniscentrum Creative Economy willen we zo’n plek creëren voor collega’s. Een plek om kennis te brengen en te halen, en waar we ideeën kunnen uitwisselen.”

De Fontys-lector richt zich met haar onderzoeksproject Onzekere Zaken op de waarde van onzekerheid voor onderwijsvernieuwing. Ze constateert dat er binnen het onderwijs momenteel weinig ruimte is voor maatschappelijke onzekerheid. “Daardoor zijn studenten niet altijd voldoende voorbereid op de chaos in de wereld die op ze afkomt na het afstuderen. Om studenten weerbaarder te maken, probeer ik onderwijsvernieuwers vooruit te helpen.”

Dat doet Cramer onder andere door docenten praktische handvatten te bieden met een rijk gevulde toolbox. Deze bestaat inmiddels uit een gids, een podcast en een praktische box gevuld met oefeningen en vormen om in de praktijk te leren werken met onzekerheid.

Een voorbeeld: “We laten docenten onzekerheid aan den lijve ondervinden aan de hand van een rollenspel waarin ze fictieve scenario’s naspelen. Een beproefde methode in mijn vakgebied van toekomstonderzoek. Maar denk ook aan gesprekstechnieken en schrijfoefeningen. We hopen dat onderwijsvernieuwers deze werkwijze ook in gaan zetten in hun klassen. Want als studenten behendiger worden met onzekerheid, leren zij zichzelf en de wereld ongetwijfeld ook beter begrijpen.”

Verbeeldingskracht inbrengen
Verbeeldingskracht kan helpen om uit bekende patronen te stappen en de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. In de documentaire komt ook Iris Tolkamp, alumnus van de Fontys-opleiding Communicatie - Creative Concepts for Communication, aan het woord. Zij schreef een scriptie over hoe studenten om kunnen gaan met onzekerheid in hun afstudeerjaar. Daarbij putte zij ook uit haar werk als kunstenaar. “Die combinatie was ijzersterk en heeft menig docent en student geraakt en geïnspireerd”, aldus Cramer.

In de documentaire komen nog dertien andere onderwijsvernieuwers in het economische domein aan het woord. Samen hopen de lectoren een beweging in gang te zetten. En dat niet alleen binnen het economische domein, betoogt Cramer. “De urgentie van toenemende onzekerheid speelt ook in andere vakgebieden. Het onderwijs is ook volop in ontwikkeling in de gezondheidszorg, bij ICT en engineering. Met het kenniscentrum Creative Economy slaan we graag een brug tussen de instituten, met het principe van Lumbung in het achterhoofd: we kunnen elkaar hierin helpen.” [Marieke Verbiesen]