Deur wo-master vaak gesloten voor ambitieuze hbo’er

Hbo-studenten met de ambitie om een master gaan doen aan de universiteit, staan regelmatig voor een gesloten deur. Om te worden toegelaten, moeten ze meestal een premaster volgen: een bijspijkertraject van 30 tot 60 studiepunten. Maar de doorstroom naar zo’n schakeltraject gaat niet van een leien dakje. "Nergens was een overzicht van mijn opties." 

Roos Derrix, oud-student Journalistiek bij Fontys, en inmiddels masterstudent Internationale Betrekkingen en Diplomatie in Antwerpen, ondervond die moeilijkheden aan den lijve toen ze vorig jaar vol ambitie op zoek ging naar een vervolgstudie. 

“Toen ik begon met journalistiek, dacht ik: ‘ik kan altijd nog doorstuderen’. Maar toen ik eenmaal klaar was met studeren en keek naar welke masteropleidingen ik kon gaan doen, was ik behoorlijk teleurgesteld.”

Gepuzzel
In het uitzoeken welke master en premaster er op haar studie hbo-opleiding journalistiek zou aansluiten, was het vooral de gebrekkige voorlichting die Roos tot wanhoop dreef. “Er was nergens een overzicht met wat mijn opties waren.” 

“Sommige masters boden überhaupt geen schakeltrajecten aan, of er stond in elk geval niks over op hun website. Anderen weigerden hbo’ers aan te nemen. En bij een hoop premasters waar ik wel heen zou kunnen, moest ik met een hoog eindcijfer zijn afgestudeerd.” 

Toen Roos met een decaan van Fontys sprak, werd ze weinig wijzer. “Ik kreeg te horen dat ik zelf maar moest gaan bellen en mailen met alle universiteiten om te horen wat de mogelijkheden zijn.”

Selecteren
Veel studenten gaan door die slechte voorlichting en toelatingseisen twijfelen, vertelt Carline van Breugel, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb): “Ze vragen zich af ‘kan ik het wel?’, ‘ben ik wel goed genoeg?’.”

“Zo wordt die stap steeds groter. Terwijl je met je hbo-diploma eigenlijk door zou moeten kunnen stromen, want je hebt laten zien dat je een hoog niveau hebt.”

Geen premaster
Deze zomer hield de LSVb een steekproef onder de websites van verschillende universiteiten. Wat bleek: zeker 102 masters bieden geen schakeltraject.

‘Ten minste 83 daarvan geven expliciet aan dat het masterprogramma überhaupt geen toegang biedt voor hbo-gediplomeerden. Dit is frappant, omdat er in ieder geval per casus bekeken zou moeten worden of de deficiënties weg te werken zijn in een redelijke termijn’, schreef de LSVb in een brief aan de Inspecteur-generaal van het Onderwijs.

In sommige gevallen is het logisch dat een master niet aansluit op het hbo. Wo-studies criminologie of tandheelkunde kennen bijvoorbeeld geen verwante hbo-bachelor. Maar ook masters die wél een logische aansluiting kunnen zijn op een hbo-bachelor, zoals Business Economics aan de Universiteit van Amsterdam of Communicatie, Beleid en Management aan Universiteit Utrecht, hebben geen schakeltraject.

Selectie
“De universiteiten selecteren omdat ze geen afvoerputje willen zijn. Ze willen niet het risico lopen dat veel mensen halverwege afvallen - dat kost geld”, denkt Van Breugel. “Terwijl dat helemaal niet de strekking zou moeten zijn. Het gaat erom dat studenten zichzelf kunnen ontwikkelen en niet dat universiteiten zo snel mogelijk diploma’s kunnen schrijven.”

Bart Pierik, woordvoerder van de Vereniging van Universiteiten, erkent dat dat financiële aspect meespeelt. Universiteiten willen voorkomen geld te verliezen aan studenten die toch geen diploma halen. Maar dat is volgens hem zeker niet de voornaamste reden voor de selectie. 

“Je wilt niet uitstralen dat alles heel makkelijk is en dat het vervolgens veel te moeilijk blijkt voor de student. Dat is een hele nare ervaring voor ze. Een strenge selectie aan de poort is op dat moment hard, maar uiteindelijk ook in het belang van de studenten.”

Bekostiging vanuit overheid
Sympathiek van de universiteiten dat ze een student het trauma willen besparen, maar er is ook een financiële prikkel die universiteiten niet bepaald stimuleert om hbo’ers aan te nemen. Sinds 2010 ontvangen universiteiten geen extra geld meer voor de financiering van schakeltrajecten. 

Die moeten nu uit de lumpsum van de universiteit betaald worden. Naar schatting kost dit Nederlandse universiteiten in totaal zo’n 41 miljoen euro, blijkt uit onderzoek door Researchned (2017). 

“Maatschappelijk wil je dat er heel veel ruimte is om studenten te laten stapelen en schakelen. Maar op het moment dat een universiteit daar heel ruimhartig in is, gaat dat ten koste van al het andere”, vertelt Pierik. “Hoe meer studenten aan schakeltrajecten deelnemen, hoe minder er overblijft voor reguliere programma’s. Dat is een impuls die niet motiverend werkt.”

Kamervragen
Deze zomer werden er nog Kamervragen gesteld door GroenLinks: zou de overheid universiteiten niet te hulp moeten schieten in het bekostigen van premasters? Maar minister Van Engelshoven houdt de hand op de knip en legt de verantwoordelijkheid bij universiteiten. 

In de beantwoording van de Kamervragen licht ze toe: 'Schakeltrajecten vallen onder de wettelijke taken waar de instellingen financiering in hun lumpsum voor ontvangen. Ik ga ervan uit dat ook de instellingen het beste voorhebben met studenten en hen ondersteunen wanneer zij redelijkerwijs en binnen een redelijke termijn bepaalde deficiënties kunnen wegwerken en daarmee aan het instroomniveau van de gewenste master voldoen.'

Ome DUO
Toch zijn er ook lichtpuntjes aan de horizon voor de ambitieuze hbo’er. Sinds dit collegejaar worden alle premaster-studenten ingeschreven als bachelor-student, en daardoor kunnen álle studenten, in tegenstelling tot voorheen, lenen bij DUO en hebben ze recht op een studenten-OV. 

Bovendien hoeven studenten vanaf dit jaar niet meer te betalen voor verplichte toelatingstoetsen zoals de Graduate Management Admission Test. Universiteiten moeten die nu betalen.

België
Roos besloot uiteindelijk uit te wijken naar België: “Daar was de informatievoorziening een stuk helderder dan bij de meeste Nederlandse opleidingen.” Antwerpen voelde voor haar als een warm bad: “

In Nederland was de toon echt wat afstandelijker: ‘waaróm wil je doorstuderen? Ben je daar wel goed genoeg voor?’ In België was het meteen: ‘joh, waarom niet! Je bent van harte welkom.’”

Verbetering
De VNSU benadrukt dat hbo’ers zich niet meteen uit het veld moeten laten slaan. “Dat de informatie niet direct online te vinden is, betekent niet dat er geen individuele route of schakeltraject kan worden samengesteld”, vertelt Pierik. 

“Dus mail, vraag naar de mogelijkheden, want die zijn er zeker.” Dat een student zelf contact op moet nemen met de universiteit, staat nu nog niet altijd op de website vermeld. Pierik: “Dat is een terecht punt, we weten dat we dat moeten verbeteren.” [Eva Witte]