Depressie verhelp je niet met goede bedoelingen

Hoe help je iemand die depressief is? Niet door die persoon actief aan te zetten tot actie of met opbeurende woorden, hoe goed bedoeld ook. Dat zegt ervaringsdeskundige en journalist François de Waal tot verrassing van veel studenten in de collegezaal.

Wat wel helpt, is er gewoon zijn, vragen hoe het echt met iemand gaat, luisteren en bijvoorbeeld iets lekkers maken waar diegene gek op is. Depressieve mensen voelen zich vaak erg eenzaam, weet De Waal. Hij kampte jarenlang met een zware depressie. Ondanks therapie en medicijnen dacht hij op een gegeven moment alleen nog aan de dood. “Ik wilde niet dood, maar ik wilde dat de pijn wegging”, zegt hij.

In gesprek met docent Herm Kisjes vertelde de journalist maandag over zijn strijd tegen depressie. Dat gebeurde tijdens een college voor studenten van Fontys Mens en Gezondheid (FMG). Aanleiding is zijn recent verschenen boek ‘Depressie, de dwangmatige denkziekte’.

“Ik heb van nature iets pessimistisch in mij, maar toen ik op 62-jarige leeftijd verhuisde van Amsterdam naar een klein dorpje in Zeeuws-Vlaanderen sloeg na twee weken de paniek toe. We gingen erheen voor de stilte, de rust, de natuur. Maar het enige wat ik dacht, was: ‘Ik ben alles kwijt, mijn werk, mijn vrienden, mijn stad, mijn leven. Het is allemaal mijn schuld, dit komt nooit meer goed.”

Een aap met een mitrailleur
Dag en nacht schoot een ‘aap met een mitrailleur’, zoals De Waal het omschrijft, negatieve dwanggedachtes op hem af. “Ik sliep niet meer, durfde de straat niet meer op, sleepte me van mijn bed naar de bank, ik was een zombie. Op een nacht begon ik te shaken en onophoudelijk te huilen. Mijn lichaam kon de stress niet meer aan en ik werd opgenomen in het ziekenhuis. Als ik alleen had gewoond, zat ik hier nu niet.”

Zijn partner beurde hem niet op met positieve praatjes en goede ideeën, maar was er gewoon voor hem, wat enigszins hielp. De Waal raadt hulpverleners aan om mensen die lijden aan een depressie en bij wie niets meer binnenkomt, op deze manier bij te staan. “De beste oplossing is beseffen dat er op een bepaald moment geen oplossing is. Pas als het iets beter gaat, komen goedbedoelde adviezen, zoals sporten en gezond eten, weer binnen. Dit noem je een catch-22-situatie.”

Niet handelen, maar luisteren
Deze benadering van depressie komt als een verrassing voor veel studenten in de collegezaal. Tweedejaarsstudent Verpleegkunde Floris Huggers is niet bekend met depressie, alleen via casussen tijdens zijn studie. Hij vindt het heel goed dat hij nu een beter beeld heeft van depressie. “Ik denk dat we er als hulpverleners goed aan doen om het gevoel dat we iets moeten doen, vaker te onderdrukken. Daardoor help je uiteindelijk toch.”

Ook Madelief Oosterhoorn, eveneens tweedejaarsstudent Verpleegkunde, beseft dat het lastig is om je goed te verplaatsen in iemand die lijdt aan depressie als je het zelf niet hebt meegemaakt. “Ik vond het heel interessant om van een ervaringsdeskundige te horen hoe hij zijn depressie heeft ervaren.” Zijn tips neemt Madelief mee de praktijk in. “Ik ken wel wat mensen om me heen die worstelen met een depressie. Ik had er altijd al begrip voor, maar wist niet dat een luisterend oor ook al helpend is.”

De pijn in de bek kijken
Toen het eenmaal een beetje beter met hem ging, was mindfulness het laatste zetje dat de Waal goed kon gebruiken. “Ik werd me bewust van mijn onbewuste gedachtes.” Het blijkt nog steeds een effectieve manier om zijn dwangmatige gedachtes te kanaliseren en accepteren.

Ook lezen over depressie bood hem nieuwe inzichten. Bibliotherapie, noemt hij het. “Je kunt je laten afleiden met vrolijke boeken, maar je kunt beter de koe bij de horens vatten.” Een andere remedie: de pijn ondergaan. “Veel mensen onderdrukken die met verdovende middelen en verslavende gedragingen”, aldus De Waal. “Maar als je de pijn niet in de bek kijkt, blijft hij buiten op je wachten om vervolgens extra hard toe te slaan.” [Marieke Verbiesen]