De reflecterende mensen-mens

Graag neem ik even de tijd om met jullie te reflecteren op het reflecteren. Binnen veel (hbo-) opleidingen moet er door studenten eindeloos gereflecteerd worden. Studenten wordt veelvuldig gevraagd wat hun handelen met hen doet en wat hun talenten en uitdagingen zijn. Als docent dien je deze reflectieverslagen na te kijken. Bij het lezen van het zoveelste verslag waarin een student zichzelf omschrijft als sociaal en een mensen-mens, word ik zelf steeds minder een mensen-mens.

Maar met een beetje reflecteren is natuurlijk niks mis. Binnen mijn eigen opleiding toegepaste psychologie snap ik bijvoorbeeld goed dat als je andere mensen vooruit wil helpen je eerst een beetje moet weten wie je zelf bent.

Echter lijkt het tegenwoordig door te slaan met het reflecteren en het over jezelf nadenken. Stiekem denk ik dat het gewoon een kwestie is van ouder en wijzer worden, van levenservaring opdoen. Dat maakt het leven ook weer eerlijk. Lichamelijk takelen we af, maar geestelijk groeien we. Het is een natuurlijk en eerlijk proces.

Bovendien kan al die tijd die besteed wordt aan het reflecteren en het met jezelf bezig zijn, beter besteed worden aan nuttigere dingen. Bijvoorbeeld aan het redden van de aarde. Er zijn nogal wat nijpende maatschappelijke vraagstukken die opgelost moeten worden.

Het bizarre van het huidige nieuwe onderwijs is dat we studenten in feite beoordelen op hun reflecteren en niet op de producten die ze maken. De wereld staat in brand en wij leren studenten na te denken wat de brand met hen doet. Laten we ze leren om die brand te blussen.

Oftewel: in onze ‘snel veranderende’ samenleving hebben we juist geen studenten/mensen nodig die eindeloos over zichzelf en hun leerdoelen kunnen ouwehoeren. We hebben mensen nodig die echt wat kunnen, mensen met kennis en vaardigheden.

Plus het eindeloos met jezelf bezig zijn kan leiden tot narcistische trekjes. Is niet het hele probleem op dit moment dat mensen zichzelf iets te belangrijk vinden? Moeten we ons misschien naar buiten gaan richten in plaats van naar binnen. Is dat misschien niet het grootste zelfinzicht wat er is?

Maar ja, ik ben dan ook niet echt een mensen-mens.

Tina ten Bruggencate is docent aan Fontys Hogeschool Toegepaste Psychologie en onderzoeker bij het lectoraat Mens en Technologie.