'De mindset van kunstenaars hebben we juist nu nodig'
Met het sluiten van theaters, musea, galerieën en podia zien veel kunstenaars en artiesten hun inkomsten ineens verdampen. Dat is heel pittig voor de hele sector, beaamt Martyn Smits van Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Maar hij ziet ook een andere, positievere rol, of zelfs ‘verantwoordelijkheid’, voor kunstenaars.
Fontys kent veel opleidingen waar lering kan worden getrokken uit wat nu gaande is. Door zowel docenten als studenten. In een serie artikelen laat Bron docenten en andere Fontys-experts vanuit hun discipline vertellen wat de coronacrisis blootlegt.
“Zeker artiesten die van zzp-werkzaamheden afhankelijk zijn, worden direct in hun portemonnee getroffen”, aldus Smits, Managing Director van de Academy of Music and Performing Arts.
Als lichtpunt in deze donkere tijden verwijst hij graag naar ‘Rosa Luxemburgs definitie van het woord spontaniteit’: “De vrijheid die mensen kunnen nemen om iets nieuws in gang te zetten. Voor mij spreekt daaruit dat kunstenaars juist nu een kans hebben om te investeren in andere aspecten van hun vak.”
“Waar de mogelijkheden wegvallen van het live tonen van werk, komt meer ruimte voor digitaal etaleren en experimenteren, wat misschien zelfs resulteert in volledig nieuw werk. Het is geen tijd om bij de pakken neer te zitten, maar om een draai te maken en creatief te herbronnen”, zo verwoordt Smits.
Reflectie en verbinding
Volgens hem vraagt de huidige crisis om mensen die kritisch, maar ook enthousiast en betrokken zijn naar wat er speelt in de wereld. “Mensen die het collectieve belang boven het individuele kunnen stellen. En dat zijn kunstenaars, als je het mij vraagt."
"Zij zijn veerkrachtig, creatief wendbaar, maatschappelijk geëngageerd en altijd bezig met reflectie en verbinding. Het is deze kunstenaarsmindset die we nu, in tijden van economisering en afstand, vooral nodig hebben.”
Daarom deed Smits onlangs een oproep aan zijn studenten en collega’s om de ‘asociale sociale media’ om te zetten in échte sociale media. “Dat zijn toch de communicatiekanalen waar we het nu van moeten hebben. Meestal worden die heel individueel gebruikt, dus ik wil kunstenaars aanspreken om gezamenlijkheid boven het individu te plaatsen door met die kanalen juist grotere groepen en dynamiek in gang te zetten.”
Contact versterken
Daar kreeg hij veel positieve respons op. “’Fijn dat je ons aanspreekt op ons potentieel,’ was wel de tendens. We zien allemaal dat digitale mogelijkheden nu het contact tussen mensen versterken, dus dat biedt een interessante kans om die ontwikkeling uit te diepen. Niet alleen voor kunstenaars, ook voor het onderwijs bijvoorbeeld. Zoals met de hele omslag naar online lesgeven.”
Overigens voegde Smits bij zijn oproep ook een enquête toe over de inkomstenderving onder zijn studenten en docenten.
“Want natuurlijk raakt de crisis veel van hen in financieel opzicht. De meeste kunstenaars hebben meerdere banen en het ligt een beetje aan wat hun hoofdmoot is, wat bepaalt hoe erg deze crisis hen financieel raakt. Zelf had ik vroeger bijvoorbeeld zeven verschillende werkgevers als uitvoerend musicus en ik denk dat er daarvan nu nog maar twee over zouden zijn gebleven.”
Mindset
Tegelijkertijd schuilt daarin ook wel weer de veerkracht van kunstenaars, denkt hij. “Ze zijn gewend aan een gedifferentieerd en onzeker werkveld. Daardoor kunnen ze heel goed over hun eigen schaduw heen stappen, dat is zeker op dit moment mooi om te zien.”
Smits denkt dan ook dat de maatschappij nu veel kan hebben aan de mindset van kunstenaars. “Om de grauwe, geïsoleerde wereld er weer bovenop te helpen, zou de politiek nu juist in kunst en cultuur moeten investeren. Daar ga ik ook echt voor pleiten.” [Anke Langelaan]