De meeste mensen deugen...

De laatste tijd moet ik vaak denken aan de hoorcolleges sociale psychologie die ik vroeger had op de universiteit. Zo is er het bekende Milgram experiment. Vroeger mochten wetenschappers, waaronder deze Stanley Milgram, nog helemaal losgaan op hun proefpersonen. Alles was geoorloofd in het belang van de wetenschap.

In het Milgram experiment werd onderzocht hoe ver mensen gaan als ze van een deskundige de instructie krijgen andere mensen pijn te doen (in dit geval het toedienen van een elektrische schok). Dat bleek nogal ver te zijn. De gruwelen uit de tweede wereldoorlog worden onder andere verklaard door de uitkomsten van dit experiment. In het Prisoners experiment of dilemma krijg je een inkijkje in wat macht met mensen doet. Ook hier maken we als mensheid niet zo’n beste indruk.

In zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ brengt Rutger Bregman een aantal van deze onderzoeken in twijfel. Mensen blijken elkaar toch minder naar het leven te staan dan werd aangenomen. We kunnen echter niet meer controleren hoe het precies zit. Tegenwoordig moet elk wetenschappelijk onderzoek langs diverse ethische commissies. En het Milgram- en het Prisoners experiment zouden nu nooit meer goedgekeurd worden.

Gelukkig zijn er de reality shows op televisie: het populistische equivalent van sociaal wetenschappelijk onderzoek. Voor (sociaal) psychologen leveren deze een schat aan informatie over (inter)menselijk  gedrag op. Bij Expeditie Robinson zie je wat mensen allemaal doen voor een granaatappel of een gedroogde vis. Bij programma’s als First Dates, Married at First Sight of Temptation Island zijn we getuige van ongemakkelijke scenes op het gebied van hofmakerij en menselijk paringsgedrag. Mijn persoonlijke favoriet is overigens B&B vol liefde.

Hoogte- of dieptepunt van reality TV is Echte Meisjes in de Jungle. Hierin worden ‘echte’ meisjes zoals Gaby Blaaser en Louisa Janssen in de jungle gedropt. Daar gaan ze proberen te overleven. De menselijke beschaving lijkt opeens mijlenver weg. Het laatst overgebleven blauwoog kikkertje wordt door hun naaldhakken vertrapt en een zeldzaam paartje witbonte kaketoes wordt verjaagd door hun gekrijs. Het heeft een hoog ramptoerisme- en freakshow-gehalte. Je gaat bijna terug verlangen naar het Milgram experiment.

En weet je wie ik dus echt niet vind deugen? De makers van dit soort programma’s.

Tina ten Bruggencate is docent aan Fontys Hogeschool Toegepaste Psychologie en onderzoeker bij het lectoraat Mens en Technologie.