De impact van AI op ons dagelijkse leven

Artificiële intelligentie, beter bekend als AI, heeft een grote invloed op ons dagelijkse leven. De technologieën die ermee gemoeid gaan kunnen de samenleving veel moois brengen, maar ook schaden. Reden genoeg voor Fontys-onderzoekers Erdinç Saçan en Jo-An Kamp en docent Danny Bloks om donderdag tijdens een openbaar college aandacht te schenken aan dit onderwerp.

Alle drie zijn ze wekelijks, misschien wel dagelijks in de weer met studenten die iets met technologie of AI doen. Danny Bloks trapt het college af met onzichtbare impactvoorbeelden van hoe AI ons leven in de afgelopen jaren heeft veranderd en in de komende jaren zal beïnvloeden. “Dat gaat om een bredere impact dan we allemaal denken.”

Volgens Bloks houdt AI heel platgeslagen in dat computers willen leren als mensen door middel van data. “Wat ze leren zijn bijna altijd taken die wij als mens ook doen. Kunst genereren, dingen berekenen of teksten samenvatten zijn hier voorbeelden van. We hebben daarbij wel het geluk dat computers niet slimmer zijn dan wij. Maar ze zijn wel supersnel.”

Het juiste doen
Al sinds de jaren ’50 wordt gesproken over AI, in de jaren ’70 werd het voor het eerst uitgeprobeerd en in 1998 haalde AI wereldwijd het nieuws. “Toen werd schaaklegende Kasparov verslagen door een computer.” Nu is AI niet meer weg te denken. “We vinden dan ook dat iedereen er iets van moet weten, zodat we duidelijk kunnen zien of we er het juiste mee doen of niet.”

In het juiste doen en het juiste willen zitten volgens Bloks grote verschillen. Deze worden onderstreept met tal van leuke voorbeelden, zoals een slimme kraan die waterverbruik meet en reduceert in Amerikaanse hotels en casino’s. “Maar zodra het geheugen vol zat werd het systeem afgesloten waardoor niemand zijn handen meer kon wassen, terwijl dat al sinds jaar en dag kan.” Of wat dacht je van de slimme schoenen die Marty McFly droeg in Back to the Future? Nike bouwde deze na, wat een succesformule bleek te zijn. “Want wie wil er nu geen schoenen die zichzelf strikken? Een latere update zorgde er echter voor dat alle schoenen niet meer meewerkten.”

AI kan ver gaan
Maar er is meer. Denk bijvoorbeeld aan Spotify, waar lange intro’s worden geskipt omdat Spotify bepaalt wat een artiest betaald krijgt. “Als je binnen dertig seconden naar een volgend liedje gaat, krijgt een artiest helemaal niets. En bij vier liedjes van twee minuten krijgt een artiest dus meer betaald dan bij één nummer van acht minuten.”

AI maakt het zelfs mogelijk om artiesten weer tot leven te wekken. Zo heeft Nirvana dankzij AI een nieuw nummer terwijl zanger Kurt Cobain zichzelf bijna twintig jaar geleden van het leven beroofde. “Er zijn zelfs projecten om James Dean weer te laten acteren en Amy Winehouse op te laten treden. Zo ver kan AI gaan.”

Emotioneel, grappig en gevaarlijk
Erdinç Saçan vervolgt de mogelijkheden van AI door het publiek een aantal voorbeelden voor te schotelen. De meest indrukkende is misschien wel de foto van zijn grootvader. “De enige foto die ik van hem heb, heb ik geüpload, waarna AI mimiek in zijn gezicht bracht. Mijn vader en tante werden daar best emotioneel van omdat de mimiek behoorlijk klopte met wat ze zich van hem herinnerden."

Ook de bekende TikTok-filters of het genereren van ander beeldmateriaal is niets nieuws voor AI. “Ik liet (neppe) AI-foto’s van Obama en Merkel aan mijn vader zien en hij zei dat hij nooit had geweten dat ze zo close waren.” Een grappige anekdote, maar de foto’s van een gearresteerde Trump en een knielende Putin in China laten de andere kant zien. “We moeten onthouden dat niets waar is tot het tegendeel is bewezen. Factchecken wordt belangrijker dan ooit tevoren.” [Tekst gaat verder onder de foto.]

AI kent veel leuke kanten. Neem ChatGPT bijvoorbeeld, een tool die voor Saçan een rap over de Tilburgse carnaval maakte. Binnen no time rolde er een complete songtekst uit, inclusief het woord Kruikenzeikers. Op de vraag hoe je van je schoonmoeder afkomt krijg je ook tips, maar wel met een disclaimer dat ChatGPT niet achter de vraag staat en dat het gevaarlijk is. 

Moeten we bang zijn dat er veel banen gaan verdwijnen? Saçan is duidelijk: “Iemand die AI gebruikt zal jou waarschijnlijk vervangen. Iemand die AI beter gebruikt dan jij gaat je zeker vervangen. Oftewel: we kunnen niet om een leven met AI heen. Maar dat betekent nog niet dat we niet kunnen leren dit goed te implementeren.”

De mogelijkheden van AI zijn eindeloos, zo lijkt. Toch pleit Jo-An Kamp er als docent ICT en onderzoekster binnen het lectoraat Moral Design Strategy voor dat mensen beter nadenken en beslissingen nemen over de impact en implementatie van technologie. “Hoe meer AI in ons leven komt, hoe belangrijker het wordt om na te denken over de ethische kant.” [Noëlle van den Berg]