De E van entrepeneurship of: het ondernemende brein

Fontys gaat voor de TEC-skills. Daarbij staat T voor Technology, E voor Entrepreneurship en C voor Creativity. Allemaal leuk en aardig, maar is ons brein er wel voor gemaakt om innovatief, ondernemend en creatief te zijn? Is het studentenbrein wel TEC-proof? En kan een brein getraind worden om meer innoverend, ondernemend en creatief te worden? Daarover schreef Eveline van Zeeland een drieluik. Vandaag deel 2: de E van entrepreneurship of beter: het ondernemende brein.

Ondernemen is van de drie TEC’s het lastigst te stimuleren. Of individuen een ondernemende attitude hebben is namelijk voor een groot deel genetisch bepaald. Zo stuitte ik laatst op een Duits onderzoek waarin werd geclaimd dat blootstelling van embryo’s aan het stofje testosteron al in de baarmoeder de hersenontwikkeling beïnvloedt, wat van invloed is op de manier waarop we met risico’s omgaan en daarmee ook op de durf om te ondernemen. Ondernemen betekent immers het lef hebben om risico’s te nemen en wij mensen verschillen dus sterk in de mate waarin we bereid zijn dat te doen.

Bungeejump-stofje
Ik durf de hypothese wel voor te leggen dat docenten overwegend van het risico-averse soort zijn. Ik moet de docent die in zeven sloten tegelijk springt nog tegenkomen. Laat ik het bij mezelf houden: ik rijd een Skoda en heb een spaarhypotheek die voor 30 jaar vast staat. Need I say more? 
Je kan je afvragen of mensen die hebben gekozen voor het beroep van docent de beste partij vormen om jongeren een ondernemende mindset aan te leren. Wat we ons daarbij moeten realiseren is dat er veelal een leeftijdsgat zit tussen student en docent. Studenten hebben overwegend een actiever dopaminesysteem in hun hoofd, waardoor ze sneller bereid zijn risico’s te nemen. Ik noem dopamine ook wel eens het ‘bungeejump-stofje’ omdat het in je hoofd zorgt voor het overschatten van het gevoel van actie en de ‘kick’ en het onderschatten van risico’s.

De echte ondernemende student trekt zich natuurlijk niet al te veel aan van de mening van de docent. Die neemt de besluiten zoals hem of haar dat goeddunkt. Uit hersenonderzoek weten we dat een ondernemer op een andere manier besluiten maakt dan de rest van de bevolking. Een Spaans neuro-onderzoek onder 25 ondernemers en 25 niet-ondernemers toont aan dat ondernemers sneller hun beslissingen maken. Dit wordt ook wel ‘entrepreneurial alertness’ genoemd: ondernemers zijn alerter op hun omgeving en op het spotten van kansen daarin.

Breintraining
Is een dergelijke ‘entrepreneurial alertness’ te trainen? Ja, maar dat gaat niet gemakkelijk. Wereldwijd blijkt het heel lastig om effectief ondernemerschap aan te leren. Door een focus op educatieve projecten met een korte looptijd en subjectieve beoordelingsnormen (het beoordelen van een ondernemende houding in plaats van daadwerkelijk ondernemersresultaat) weten we eigenlijk niet goed welke didactische aanpak wel werkt en welke niet. Wanneer we meer weten over ondernemerschap in het brein, ook wel ‘neuroentrepreneurship’ genoemd, kunnen we effectievere didactische programma’s gericht op ondernemerschap ontwerpen.

Of we kunnen direct het brein beetpakken. Zo kan je bijvoorbeeld het brein trainen om andere patronen te volgen. Dit gaat onder de noemer ‘neurofeedback’. Neurofeedback is een techniek die werkt op het principe van operante conditionering, ofwel beloning en straf. Door hersenactiviteit in een gewenst patroon te belonen (bijvoorbeeld door een bepaald beeld of geluid) en in een ongewenst patroon te straffen, kan je de wijze waarop het brein functioneert beïnvloeden.

Elektroden
Bij neurofeedback geef je een persoon dus feedback met betrekking tot zijn of haar hersenactiviteit. Je kan dit doen door EEG-elektroden op iemands hoofd te plaatsen en zo de hersenactiviteit te meten. Dit is op zichzelf redelijk onschuldig. Neurofeedback wordt nu vooral gebruikt bij de behandeling van ADHD, maar ook bijvoorbeeld bij verslaving en depressie. Er zijn wetenschappers die suggereren om neurofeedback in te zetten om ondernemerschap en leiderschap te stimuleren. Ik zie het de komende 5 jaar nog niet gebeuren dat we studenten in de klas EEG-sets “opzetten” en hun brein trainen andere denkpatronen te maken. Toch sluit ik niet uit dat we dat over een jaar of 20 wel zullen zien.
Immers, wanneer je weet dat de manier waarop we denken en ons gedragen voortkomt uit de manier waarop onze hersenen functioneren, én wanneer je weet dat de wijze waarop onze hersenen functioneren te veranderen is, bijvoorbeeld door medicijnen of hersentraining, dan is het op zich geen vreemde gedachte dat onderwijs minder in het teken komt van onderwijzen (zeker in een tijd waarin alle kennis gemakkelijk op te zoeken is) en meer in het teken komt van het wijzer maken van het brein.

Leren ondernemen in het lab
“Think of entrepreneurs getting their ‘therapies of entrepreneurial enhancement’ in laboratories or hospitals. Surprised? Don’t be; it is going to happen.”, is de boodschap van een Duits wetenschapsinstituut gericht op het MKB. Steeds vaker gaan geluiden op om ondernemerschap aan te wakkeren op andere wijzen dan de gebruikelijke. Het brein trainen met neurotechnieken behoort absoluut tot de meer disruptievere onderwijsinnovaties. Vanzelfsprekend hangt er een ethisch 'ja, maar ..'-tje aan deze gedachte. Ik wil u ook zeker niet voorhouden dat dit de weg is die we moeten gaan bewandelen. Maar wel dat ik verwacht dat dit een weg is die we in de nabije toekomst kunnen gaan bewandelen.

Volgende week deel 3: het creatieve brein.

Eveline van Zeeland is Associate Lector Smart Marketing & Strategie bij FHMM. Zij studeerde Algemene Economie en Psychologie en heeft zich de afgelopen jaren gespecialiseerd in neuromarketing.

Eerder verscheen deel 1: de T van Technology ofwel het innovatieve brein.