Ontwrichting

Op 23 november was de aftrap van de versnellingsagenda voor het hoger onderwijs. Hans Nederlof, de voorzitter van de stuurgroep, vertelde over een betere toekomst met technologie. Beter onderwijs. Mooi. En toen zei iemand: we moeten het onderwijs ontwrichten!
Zucht.
Verschrikkelijke term, ontwrichting. Ontwrichtende innovatie. Disruptive innovation in het Engels. Bangmakerij. En meestal onzin.

Aanhangers van de ontwrichtingsdoctrine hebben altijd dezelfde slides met daarop dezelfde voorbeelden. AirBnB met 's werelds meeste overnachtingen heeft géén vastgoed! Alibaba, de grootste retailer, heeft géén voorraad! Facebook heeft géén content. En, natuurlijk, Uber, 's werelds grootste taxibedrijf heeft géén taxi’s. Ze vertellen het uiterst fanatiek. Ontwrichting als religie!

Wat er zelden bij verteld wordt, is dat Uberchauffeurs een moeizame relatie hebben met deodorant (oké, niet on-topic) en dat als een Uberchauffeur iemand doodrijdt het bedrijf geen enkele verantwoordelijkheid neemt. Dat is ook ontwrichtend, zeker voor de familie van het slachtoffer. Waarmee ik maar wil zeggen: ontwrichtende innovatie is lang niet altijd goed. Kinderarbeid herinvoeren in Almere en daarmee de productiekosten verlagen van tulpenbollen is ook ontwrichtend en een soort van innovatief. Maar niet echt een goed idee. Daarnaast zijn er natuurlijk veel en veel meer voorbeelden van bedrijfstakken die helemaal niet ontwricht zijn.

Bijvoorbeeld het bedrijfje van Clay Christensen. Deze Harvard Professor bedacht in 1995 de term disruptive innovation (ja, 1995!). Daarna is zijn onderzoek vaak ter discussie gesteld. En ontkracht. Maar dat maakt niet uit. Hij praat er nog steeds over. Twintig jaar later en ongetwijfeld goed betaald.
En ja, daar is niet veel ontwrichtends aan.

Rens van der Vorst is technofilosoof, hoofd IT Innovatie bij Fontys en auteur van 'Appen is het Nieuwe Roken'.