Cijferkennis net zo belangrijk voor journalisten als spelling

De meeste studenten journalistiek zullen niet voor de studie hebben gekozen omdat het zulke wiskundefanaten zijn. En dat is te merken. De afgelopen jaren is er steeds meer kritiek gekomen op de gebrekkige cijferkennis van journalisten. Maar journalisten hoeven toch niet te rekenen? Een opiniebijdrage van journalistiekstudent Cyrine Beune.

Taal is toch zeg maar echt hun ding? Klopt, maar een journalist die niets van cijfers interpreteren weet is makkelijk te misleiden, zegt NOS-datajournalist Winny de Jong. Daarom zouden studenten journalistiek een vak als statistiek moeten krijgen in hun opleiding, zodat ze goed voorbereid beginnen aan hun carrière.

Ik herinner me nog de frustratie bij wiskunde. Ik kon het gewoon niet! De blijdschap was dan ook groot toen ik begon aan mijn studie journalistiek bij Fontys Hogeschool Journalistiek (FHJ) en geen wiskunde meer kreeg. Cijfers? Dat laat ik wel aan anderen over.

Cijferkennis tegen fake news
Maar tijdens mijn stage bij VPRO Argos in het tweede jaar van mijn studie veranderde een interview met NOS-datajournalist Winny de Jong mijn blik op cijfers. Zij ontwikkelde samen met haar collega Lars Boogaard de site www.alshetongeveermaarklopt.nl.

Deze site leert journalisten in dertig minuten kennis te maken met de basis van rekenen. In de inleiding schrijven ze: ‘In essentie draait journalistiek om verificatie - dat geldt voor alle bronnen, dus ook voor cijfers en tabellen’.

Die essentie, ook wel factchecken genoemd, is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden. Media nemen geregeld foutief nieuws over van elkaar en zo ontstaat er zogenaamd ‘fake news’. Journalisten ondersteunen nieuws regelmatig met cijfers, maar ook die zijn, net als woorden, niets waard zonder context.

Ik geef een voorbeeld hoe cijfers kunnen misleiden uit de TED-talk van Winny de Jong: er zitten honderd mensen in een zaal. Iedereen krijgt één euro. Het gemiddelde is logischerwijs één euro. Maar als één persoon 99 euro krijgt en de rest van de zaal krijgt 0,01 euro, dan is het gemiddelde ook één euro.

Je ziet, een gemiddelde zegt niet zoveel zonder context. Journalisten hoeven geen wiskundigen te worden, maar ze mogen best wat meer leren over dit soort termen.

Over ‘cijferangst’ heen komen
Tijdens mijn studie journalistiek krijgen we drie moeilijke toetsen Nederlands en één redelijk eenvoudige toets economie. Volgens FHJ-directeur Marjo Spee is statistiek niet één van de competenties waaraan studenten journalistiek hoeven te voldoen. Wat haar betreft valt statistiek onder de competentie ‘research’.I

k vind dat we te weinig leren over het interpreteren van data om goede journalisten te kunnen worden. Naast economie kunnen studenten in het derde jaar kiezen voor datajournalistiek. Iemand die lijdt aan ‘cijferangst’ zal niet gauw kiezen voor zo’n vak. Daarnaast is één blok datajournalistiek niet voldoende voor een toekomstige journalist.

Weinig ruimte
Het blijkt lastig om ruimte te vinden in het drukke programma. Journalistiek bestaat uit veel verschillende disciplines. Maar zoals Winny de Jong en Lars Boogaard op hun site al schrijven: kennis van cijfers en data kunnen analyseren is onderdeel van feiten checken. Waarom is dat dan niet net zo belangrijk als woorden checken? Waarheidsvinding is immers de essentie van journalistiek, als je het mij vraagt.

Iemand die zich richt op het bijbrengen van kennis op het gebied van factchecken, is FHJ-docent Monique Hamers. Zij is initiatiefnemer van Factory, een website waarop studenten van de FHJ feiten en claims checken. Lees bijvoorbeeld dit stuk over verzuimkosten, een goed voorbeeld van cijfers in de journalistiek. De uitgelezen plek om aandacht te vragen voor statistiek, zo dacht ik. Daarom mailde ik haar. Ze reageerde enthousiast op mijn voorstel om meer te richten op statistiek bij Factory.

Hamers ziet dat bij het implementeren van nieuwe ideeën vaak wordt gedacht vanuit ‘vakken’ en ‘waar het in de studie past’. Terwijl bijvoorbeeld statistiek en kennis van cijfers geïmplementeerd zou moeten worden in de gehele studie.

Wat je zelf kunt doen
Sinds het interview met Winny de Jong ben ik begonnen met lezen over datajournalistiek, heb ik haar cijfersite gelezen en volg ik een gratis online curus. Ook doe ik aan zelfstudie statistiek met een lesboek van een andere studie. De boeken Feitenkennis en Bad Science kan ik ook aanraden als je meer over het belang van cijfers wil weten. En doe je zelf journalistiek? Maak kenbaar dat je cijferwijzer wilt worden!

Cyrine Beune is tweedejaarsstudent aan Fontys Hogeschool Journalistiek.