De Bolle Gogh

Theo van Gogh zag zichzelf vooral als regisseur. Echter, geen van zijn films werd een groot succes, en met scripts en langlopend montagewerk had hij amper geduld. Stiekem lag zijn ware talent elders: Vincents achterachterneef was een sublieme ruziemaker. 

Thom Hoffman, Leon de Winter of Sonja Barend, ze worden nog weleens zwetend wakker. ‘U bent de hoofdpersoon in al mijn necrofiele dromen’, schreef Van Gogh aan laatstgenoemde, nadat zij een rechtszaak tegen hem was gestart. ‘Ruzie was voor hem een interessante vorm van contact’, stelt biograaf Jaap Cohen in De Bolle Gogh. Hij is de zoon van de voormalige Amsterdamse burgemeester Job Cohen, die ook geregeld de volle laag kreeg. 

Ook als tv-interviewer is Van Gogh ongeëvenaard. Kijk op YouTube maar eens zo’n ‘Prettig Gesprek’ terug. Hij maakte er honderden, altijd met uitpuilende pens en druk paffend. De mix van ongedwongenheid, brutaliteit en oprechte belangstelling ontdooit iedereen. Een enkele keer werkt het niet. In gezelschap van persoonlijke helden als Ischa Meijer of Gerard Reve wordt Van Gogh te veel het verlegen jongetje. 

Grote smoel, klein hartje. De vileine columnist – in deze woke-tijden zou de politie een dagtaak hebben met aangiftes tegen hem – is privé de liefste en gulste vriend die je je kunt indenken. In zijn loyaliteit aan naasten is hij even compromisloos als in de kritiek op de in zijn ogen mislukte multiculturele samenleving. Want vanaf midden jaren negentig wordt dat steeds meer zijn thema: de religieuze gevoeligheid van extremistische moslims tast de Nederlandse tolerantie aan. 

Van Gogh, die zichzelf consequent als ‘dorpsgek’ bestempelt, denkt dat het zo’n vaart niet loopt met het groeiende aantal bedreigingen aan zijn adres. Op dinsdag 2 november 2004 wordt hij op straat vermoord door een moslimfundamentalist. 

Cijfer: 9 – “Prachtige schets van een even unieke als complexe geest. En: wat een uitgekiend tijdsbeeld van vijf decennia Nederlandse geschiedenis.”